Hubble bir çift cüce galaksiyi koruyan görünmez kalkanı ortaya çıkardı
NASA, ESA, and The Hubble Heritage Team (STScI/AURA), Public domain, via Wikimedia Commons
Samanyolu’nun yörüngesinde dönen iki bulutsu üzerinde gerçekleştirilen incelemeler, daha önce varlığı bilinmeyen gizli bir koruyucu kalkanı ortaya çıkardı.
Milyarlarca yıldan beridir, Samanyolu’nun yörüngesindeki en büyük uydu galaksiler -Büyük ve Küçük Macellan Bulutları- tehlikeli bir yolculuk gerçekleştirdi. Ana galaksimize doğru çekilip birbirlerinin yörüngesinde dönerken, çözülmeye başladılar ve arkalarında gaz halinde enkaz kalıntıları bıraktılar. Ve buna rağmen -gökbilimcileri şaşırtan biçimde- bu cüce galaksiler, sürmekte olan güçlü yıldız oluşumuyla dağılmadan kaldılar.
Colorado College’da yardımcı doçent olan Dhanesh Krishnarao, “Pek çok insan bu madde akıntılarının nasıl orada olabileceğini izah etmek için çabalıyordu” diyor. “Eğer gaz bu galaksilerden atıldıysa, hâlâ nasıl yıldız yaratabiliyorlar?”
Krishnarao liderliğindeki bir gökbilim ekibi NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu ve Uzak Morötesi Spektroskopik Arayıcı (FUSE) adlı artık emekliye ayrılmış bir uydudan sağlanan veriler sayesinde nihayet cevabı buldu: Macellan sistemi sıcak süperşarjlı gaza karşı koruyucu kalkan işlevi gören bir korona (hale benzeri bir yapı) ile çevriliydi. Bu kalkan iki galaksiyi çevreliyor, içerdiği gazların Samanyolu tarafından emilmesini önlüyor ve bu sayede yeni yıldızlar yaratmayı sürdürmelerine imkân tanıyor.
Nature dergisinde yayınlanan bu yeni keşif, galaksinin geçirdiği evrimin yeni bir yönüne değiniyor. ABD’nin Maryland eyaletindeki Baltimore kentinde bulunan Uzay Teleskobu Bilim Enstitüsü’nde araştırmacı olan Andrew Fox, “Galaksiler kendilerini diğer galaksilere karşı savunan bir kalkan işlevi gören gazlı kozalara sarınmışlar” diyor.
Gökbilimciler henüz birkaç yıl önce bu koronanın var olduğunu öngördüler. Wisconsin-Madison Üniversitesi’nde araştırmacı olan Elena D’Onghia, “Samanyolu’na doğru çekilen Macellan Bulutları’nın simülasyonlarına bir kalkan koronası eklediğimizde, ilk kez, emilen gazın kütlesini açıklayabileceğimizi keşfettik” diyor. “Büyük Macellan Bulutu’nun bir koronaya sahip olacak kadar büyük olması gerektiğini biliyorduk.”
Öte yandan, Macellan Bulutlarından çevreye doğru 100 bin ışık yılından daha fazla bir mesafeye uzanmasına ve güney gökyüzünün büyük bir bölümünü kaplamasına karşın, hale görünmez bir yapıda. Haritalanması, gerekli ölçümler için 30 yıllık arşivlenmiş verilerin taranmasını gerektirdi.
Araştırmacılar, bir galaksinin sahip olduğu koronanın milyarlarca yıl önce galaksiyi oluşturmak üzere çöken ilkel gaz bulutunun bir kalıntısı olduğunu düşünüyorlar. Koronalar daha uzak cüce galaksilerin çevresinde görülmüş olsalar da gökbilimciler şimdiye dek hiç bu denli ayrıntılı biçimde araştıramamışlardı.