NASA, Yeni Yıldızlar Doğuran ‘Uzay Kelebeği’ni Görüntüledi

Yaşam kaynağımız olan Güneş bir yıldızdır. İnsanlık olarak binlerce yıldır gözlerimizi gece gök yüzüne dikip yıldızlara anlamlar yüklüyor ve yıldızlara bakarak yönümüzü buluyoruz. Bu nedenle de yıldızların hep antik oluşumlar olduğunu düşünüyoruz.

NASA’nın ‘Uzay Kelebeği’ adını taktığı oluşum ise aslında kocaman bir gaz bulutu kümesi. Resmi adı Westerhout 40 (W40) olan yapı, nebulasında gaz ve yıldız tozları bir araya gelerek yeni yıldızlar ortaya çıkarıyor.

NASA JPL, “Çok güzel olmasının yanında, W40 yıldızların, oluşumlarına yardımcı olan bulutları nasıl yok ettiğini de örneklemiş oluyor. Uzaydaki dev gaz ve toz bulutlarının içinde, yerçekimi materyalleri bir araya çekerek yoğun kümelenmeler oluşturuyor. Bazen bu kümelenmeler kritik yoğunluğa ulaşarak merkezlerinde yıldızlar oluşmasını sağlıyor.” açıklamasında bulunuyor. Nebulalar, teknik olarak yıldızların küvözleri gibi bir görev görüyorlar ve yıldızlara gerekli malzemeyi sağlıyorlar. Burada da nebulayı kelebeğin kanatları olarak görüyoruz.

Yıldız teleskobu

Görüntü, NASA’nın Spitzer Uzay Teleskopu ile çekildi. İnanılmaz detaylı fotoğrafta yer alan nebula, bizden 1400 ışık yılı uzakta bulunuyor. Yayınlanan görsel, teleskopun kızılötesi kamerası ile çekilen fotoğrafların birleşiminden oluşuyor.

Isının oluşturduğu basınçla yerçekiminin sebep olduğu içe çökme, hidrostatik olarak dengelenir. Ve nihayet yıldız doğmuştur artık. İlk önce Hidrojen yanarak Helyum’a dönüşür.

Yıldızlar kütlelerinin büyüklüğüne göre kaderlerini çizerler. Büyük kütleye sahip yıldızların oluşumu küçük kütleli yıldızların oluşumuna göre daha seyrektir. Evrendeki doğum – ölüm yasaları yıldızlar için de geçerlidir. Tıpkı insanlar gibi yıldızlar da doğar ve ölürler.

Galaksimizde bulunan orta büyüklükte bir yıldız olan Güneş’in 8 katından daha büyük kütleli ve sıcak yıldızlar, büyük kütlelerinin oluşturduğu yerçekim etkilerinin fazla olması nedeniyle daha çabuk kendi içlerine çökerler.

Güneşimizden kat kat büyük dev kütleli yıldızlar, yaşamlarının sonuna süpernova denilen büyük bir patlamayla gelirler. Büyük yıldızlar için hızlı yaşayıp genç ölürler diyebiliriz. Bu patlama sonucunda yıldızın içerdiği maddenin çok büyük bir kısmı uzay boşluğuna saçılır. Saçılan bu maddeler yeni doğacak yıldızlara malzeme olmaktadır.

Nebulalar ve yıldızlar

Nebula (Bulutsu) uzayda bulunan ve geniş alanlara yayılmış olan gazlar, toz, hidrojen, helyum ve diğer iyonize gazlardan oluşan bulutsu yapılara verilen isimdir. Nebula oluşmadan önce bir yıldızdır. Bu yıldız çöktükten sonra ya beyaz cüce ya nötron yıldızı ya da bir karadelik olur. Fakat bütün yıldızlar bunlardan biri olmadan önce kırmızı süper dev haline gelir. Bu yıldızlar çok büyük oldukları için içten gelen basınç ve yüksek (100.000.000 °C) sıcaklığın etkisiyle uzay boşluğuna gaz salarlar.

Bu gaz püskürmeleri oldukça büyük ve hızlıdır. Daha sonraları bu gazlar yakınlaşarak bir gaz bulutu oluştururlar. Bu gaz bulutunun sıcaklığı 15.000 °C den fazladır. İşte bu bulutsu ‘Nebula’ olarak adlandırılır.

Kedi Gözü Bulutsusu, uzay boşluğunda Dünya’mızdan üç bin ışık yılı uzaklıkta yer almakta ve Güneş benzeri bir yıldızın ömründe kısa süren fakat bir o kadar da görkemli olan nihai bir aşamayı temsil etmekte. Bulutsunun ölmekte olan merkezi yıldızı, tozdan meydana gelen ve eş merkezli kabuklardan oluşan dıştaki bu basit deseni, bir dizi düzenli kasılma sonucu dış katmanlarını fırlatarak meydana getirmiş olabilir. Ancak, içerideki daha karmaşık ve güzel yapının oluşumu tam olarak anlaşılamamıştır.

Hubble Uzay Teleskobu’ndan alınan görüntüde son derece açık bir şekilde görülen bu gerçek uzay gözü yarım ışık yılından biraz daha geniştir. Bu arada, gözlerini dikip Kedi Gözü’nü inceleyen gök bilimciler, bundan yaklaşık beş milyar yıl sonra evriminde gezegenimsi bulutsu aşamasına girecek olan kendi Güneşimizin kaderini gözlemliyor da olabilirler.

Yıldız sanatı

Yıldızlarda mevcut olan sanat öldükleri zaman daha mı çok takdir ediliyor acaba? Aslına bakarsanız yıldızlar da en sanatsal görünümlerini öldükleri zaman sergilerler. Bizim kendi Güneşimiz ve yukarıda fotoğrafını gördüğünüz M2-9 benzeri düşük kütleli yıldızlar söz konusu olduğunda, en dışta yer alan gazdan kefeni fırlatıp atarak normal bir yıldızdan beyaz cüceye dönüşme söz konusu oluyor. Fırlatma sonrası uzayda genişleyen bu gazlar genellikle etkileyici bir görünüm sergiliyorlar. Gezegenimsi bulutsu olarak tanımlanan bu gaz gösterilerinin yavaş yavaş yok olup gitmesi binlerce yıl sürüyor.

Kelebek biçimindeki gezegenimsi bulutsu, bizden yaklaşık 2100 ışık yılı uzaklıkta yer alıyor ve kanatlarıyla bize tuhaf ama henüz bitmemiş bir hikâye anlatıyor. Bulutsunun merkezinde yer alan iki yıldız, çapı bizim sistemimizde Plüton’un bulunduğu yörüngenin on katı genişliğe sahip gazdan bir disk içerisinde birlikte dolanıyorlar. Ölen yıldızın genişleyen kefeni bahse konu bu diski parçalayarak çift kutuplu görünümü yaratıyor. Bu arada, gezegenimsi bulutsuların ortaya çıkmasına sebep olan fiziksel süreçlerin büyük bir kısmı bizim için halen gizemini koruyor.

Kaynak: Webtekno