Hubble 170 yıl önceki yıldız patlamasını kaydetti

ABD’nin Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA), Hubble teleskobu tarafından kayda alınan, Dünya’ya 7 bin 500 ışık yılı uzaklıktaki süper kütleli dev yıldız Eta Carinae’deki 170 yıl önceki patlamaların fotoğrafını paylaştı.

Ölmekte olan, ilk kütlesinin güneşin 150 katı büyüklüğünde olduğu tahmin edilen Eta Carinae sisteminde 1840’ta başlayan ve hala devam eden patlamalarda yayılan gazlar kırmızı, mavi ve beyaz renklerde parlıyor.

Diğer yandan bilim adamları, patlamaya dair fotoğraflarda yeni bir gaz da keşfetti.

Arizona Üniversitesinden Nathan Smith, patlamalar sırasında çok büyük kütlede bir ılık gaz ortaya çıktığını, bu gazın yıldızı çevreleyen maddeyle karışmadığını, normalde boşluk olması beklenen yerde bulunduğunu belirtti.

“Bu ekstra gaz çok hızlı ve enerji anlamında çok yüksek.” diyen Smith, gazın, patlamanın nasıl başladığını anlamada önemli katkı sağlayacağını belirtti.Ortak kütle merkezi etrafındaki bir yörüngede dolanan iki yıldızdan oluşan Eta Carinae’de 170 yıl önce başlayan patlamalar, yıldızı bir süre gökyüzünün en parlak ikinci yıldızı haline getirmişti. Uzun süre denizciler tarafından yön bulmakta kullanılan yıldız zamanla parlaklığı kaybederek çıplak gözle zor görülebilir hale geldi.

NASA’nın, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ve Uzay Teleskobu Bilim Enstitüsü (STScl) ile ortaklaşa geliştirdiği Hubble Uzay Teleskobu, 1990’dan bu yana Dünya yörüngesinde uzay gözlemleri yapıyor.

Eta Carinae sistemi

Eta Carinae (η Carinae veya η Car), Karina takımyıldızı içinde yaklaşık olarak 7.500 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir yıldız sistemidir. En az iki yıldızdan oluştuğu düşünülen sistemin birincil bileşeni bir Mavi ışık değişeni (LBV) dir. Başlangıçta kütlesinin 150 güneş kütlesi olduğu hesaplanan birincil bileşenin, en az 30 güneş kütlesini kaybettiği düşünülmektedir. Şu an bileşik bolometrik aydınlatma gücü Güneş’in 5 milyon katıdır.[4] Günümüzde göreceli ayrıntı ile incelenebilen en büyük yıldızdır. Eta Carinae’yı çevreleyen büyük ve kalın kırmızı bulutsudan dolayı diğer bileşeni optik olarak görmek imkansızdır.

Ancak buna rağmen 30 güneş kütlesine sahip sıcak bir üstdevin, birincil etrafında yörüngede olduğu bilinmektedir. Eta Carinae, 165 yıl önce gizemli bir şekilde gecenin en parlak 2. yıldızı haline geldi ve bu yaklaşık 20 yıl sürdü. Etrafındaki Homunculus Bulutsusu’nun bu patlama sırasında oluştuğu düşünülmektedir. Bulutsunun merkezinde Eta Carinae’den yansıyan mor renkli ışık görülebilmektedir. Eta Carinae halen beklenmedik patlamalar geçirmekte olup, büyük kütlesi ve değişkenliği onu önümüzdeki birkaç milyon yıl içerisinde patlayabilecek görkemli bir üstnova adayı haline getirmektedir.

Dev yıldızlar pek dengeli sayılmazlar. Doğduğundan bugüne kadar kendini oluşturan 30 Güneş kütlesi kadar maddeyi çevreye saçıp kaybettiği hesaplanan Eta Carinae de, tipik bir dev yıldız olarak dengesiz doğalarının bilinen örneklerini bize sergilemekten çekinmiyor. Geçmiş yıllarda astronomlar bu yıldızın ani parlaklık değişimleri sergilediğine şahit oldular. 1667 yılında Edmond Halley bu yıldızı gözlemlediğinde, gökyüzündeki en parlak dördüncü yıldız olduğunu belirtmişti.

Ancak daha sonra yıldızın parlaklığı giderek azaldı. 1827 yılında ise yeniden o kadar parlak hale geldi ki, Sirius‘tan sonra gökyüzündeki en parlak ikinci yıldız oldu. Sonrasında parlaklığı giderek azaldı ve 1920‘li yıllardan itibaren artık gözle görülemeyecek kadar soluklaştı.

Kaynak: Anadolu Ajansı ve Kozmik Anafor