Welke sterrenbeelden kunnen we in Nederland zien?

Wat zijn sterrenbeelden?

Een sterrenbeeld is een collectie van sterren. Als je deze sterren door een lijn zou verbinden vormen ze een figuur. De naam van de sterrenbeelden zijn dan ook afgeleid van het figuur dat ze vormen. Het lijkt overigens zo dat de sterren in een sterrenbeeld bij elkaar horen. In werkelijkheid kunnen ze wel heel ver van elkaar afstaan, alleen kunnen wij dat verschil in afstand niet waarnemen.

Er zijn in totaal 88 sterrenbeelden vastgelegd. De bekendste 12 daarvan zijn de tekens van de zodiak (of dierenriem). Dit zijn de 12 sterrenbeelden die wij ook kennen vanuit de astrologie (denk aan de horoscoop): boogschutter, tweeling, vissen, schorpioen etc.

Zichtbare sterrenbeelden

In Nederland kunnen we natuurlijk niet alle 88 sterrenbeelden zien. Vanaf ons landje hebben we maar zicht op een klein stukje van de lucht. Sommige sterrenbeelden komen bij ons dan ook nooit boven de horizon uit. Of zijn alleen in een bepaald seizoen zichtbaar. De sterrenbeelden die wij het hele jaar door kunnen zien heten circumpolair. In Nederland zijn dat de volgende:

• Cassiopeia
• Cepheus
• Giraffe
• Kleine beer (met poolster)

Daarnaast zijn er nog enkele sterrenbeelden die bij ons gedeeltelijk circumpolair zijn. Dus gedeeltelijk zichtbaar het hele jaar door:

• Andromeda
• Draak
• Grote Beer
• Hagedis
• Hercules
• Lier
• Lynx
• Ossenhoeder
• Perseus
• Voerman
• Zwaan

De bekendste sterrenbeelden

In Nederland zijn de bekendste sterrenbeelden natuurlijk de Grote Beer en Kleine Beer.

De Grote Beer (Ursa Major) bestaat uit 15 sterren. Het circumpolaire en dus helderste deel van dit sterrenbeeld kennen we onder de bijnaam ‘de Steelpan’. Dit deel bestaat uit zeven sterren en deze zijn gemakkelijk te vinden. Je kunt de Steelpan gebruiken om andere sterren te lokaliseren. Bijvoorbeeld de Poolster (Polaris).

Zoek hiervoor de meest verre ster van de Steelpan (van de kant van de pan). Volg deze ster vervolgens in een denkbeeldige lijn naar het noorden. Je komt dan uit op de Poolster. En deze ster is weer de meest noordelijke ster van de Kleine Beer.

Bonč, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

De Kleine Beer (Ursa Minor) naast de Poolster uit nog 7 andere sterren en ziet er eigenlijk een beetje uit als een vlieger met lange staart. Dit sterrenbeeld was al in de oudheid bekend. De Griekse filosoof Thaleus heeft deze groep sterren rond 600 v. Christus bekend gemaakt.

De twee beren danken hun namen aan de Griekse mythologie. De legende gaat dat Callisto een kind, Arcas, kreeg van Zeus. Hera, de vrouw van Zeus was woedend hierover en veranderde Callisto in een beer. Toen Arcas op een dag aan het jagen was, schoot hij bijna zijn moeder. Zeus kon dit nog net verhinderen en plaatste Callisto en Calas als de Grote en Kleine Beer aan de sterrenhemel. Wederom werd Hera woedend hierover en vroeg hulp aan Tethys, een watergodin. Deze vervloekte de twee sterrenbeelden zodat ze nooit onder de horizon kunnen verdwijnen en dus altijd om de hemelpool moeten draaien.

Bij de volgende heldere nacht dus snel naar buiten en op zoek naar de Steelpan! En dan verder zoeken naar de Poolster en de Kleine Beer. Succes!