Ruimtevaarders: astronauten en kosmonauten
Een ruimtevaarder is de term voor iemand (een persoon) die in de ruimte is geweest. De definitie van ‘de ruimte’ is echter niet eenduidig. De Amerikaanse luchtmacht houdt aan dat deze begint op 80,5 kilometer hoogte (50 mijl). Maar de Fédération Aéronautique Internationale (FAI) houdt een hoogte van 100 kilometer aan. Dit betekent dat er een aantal piloten zijn die in de jaren ’60 gevlogen hebben wel door de Amerikanen beschouwd worden als ruimtevaarders, maar niet door de FAI omdat zij niet boven de 100 kilometer hebben gevlogen.
De eerste (Amerikaanse) ruimtevaarders werden ware helden. Zij gingen vaak na hun ruimtereis op een tour langs grote Amerikaanse steden. Uiteraard was dit ten tijde van de Koude Oorlog en werden hun succesvolle missies door de Amerikaanse overheid ingezet als propaganda, waardoor dit heldendom ook goed werd uitgemolken en versterkt. Na verloop van tijd, en met de komst van steeds meer ruimtereizen en ruimtevaarders, werd dit effect steeds minder. Het publiek werd het een beetje moe en ruimtevaart werd minder speciaal.
Astronaut versus kosmonaut
De termen astronaut en kosmonaut stammen ook uit de Koude Oorlog en zijn synoniemen van elkaar. Astronauten zijn Amerikaanse ruimtevaarders. Hun Russische tegenhangers worden kosmonauten genoemd. Astronaut komt van de Griekse woorden astron (ster) en nautes (zeevaarder). Kosmonaut is afgeleid van de Griekse woorden kosmos (ruimte) en ook nautes (zeevaarder). Deze termen lagen tijdens de Koude Oorlog erg gevoelig. Je kon een Amerikaanse ruimtevaarder echt niet aankondigen als kosmonaut, net zoals je het echt niet moest hebben over een ‘Russische astronaut’.
NASA, Public domain, via Wikimedia Commons
Maar hoe ging dat dan toen andere nationaliteiten de ruimte in werden geschoten? Dat was eigenlijk vrij simpel: vloog je bijvoorbeeld als Nederlander aan boord van de Amerikaanse Space Shuttle, dan was je een astronaut. En werd je gelanceerd aan boord van de Russische Sojoez dan heette je kosmonaut. André Kuipers bijvoorbeeld is officieel een kosmonaut. Het werd echter wat ingewikkelder toen de eerste Franse astronauten zich spationaut gingen noemen. In 1995 was de chaos compleet toen de Amerikaan Norman Thagard de ruimte inging aan boord van een Sojoez. Net zoals later er ook Russische ruimtevaarders gelanceerd werden met de Space Shuttle. In Nederland houden we vooral de term astronaut aan.
Taigonaut?
Overigens kennen we naast astronauten en kosmonauten ook taigonauten. Dit is de term voor de Chinese ruimtevaarders. Dit woord is afkomstig van het Chinese woord taikong (ruimte). De Chinezen zullen er echter geen punt van maken als je het hebt over een Chinese astronaut of kosmonaut. Zij gebruiken het woord taigonaut zelf ook meer als curiositeit.
Astronaut, kosmonaut of taigonaut betekent dus eigenlijk allemaal hetzelfde! Het zijn allemaal ruimtevaarders, maar dan met een bepaalde nationaliteit.