Onze kalender: nieuwjaar op 1 januari
Asmdemon, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Waarom begint ons nieuwe jaar op 1 januari? Heel veel eeuwen geleden begon het nieuwe jaar namelijk in de lente. Of bij de Romeinen op 1 maart. Of bij de zonnewende (rond 21 december) of zelfs op Maria Boodschap (25 maart). Het komt door de Romeinse keizer Julius Caesar en de paus Gregorius XIII dat wij nieuwjaar op 1 januari vieren.
De Juliaanse kalender
De Romeinse keizer Julius Caesar besloot in 46 voor Christus de Romeinse maankalender te vervangen voor een zonnekalender. Die maankalender, gebaseerd op de cyclus van de maan, was enorm chaotisch. Men had zorgvuldig berekend dat de cyclus van de aarde om de zon precies 365,25 dagen duurde. Daarom besloot men een jaar voortaan 365 dagen te laten duren, met elke drie jaar een extra dag. Dit werd het schrikkeljaar genoemd. De 12 maanden werden afwisselend 30 en 31 dagen lang. Februari was hierop een uitzondering en duurde 29 dagen en 30 in het schrikkeljaar.
Aanpassingen
Al 50 jaar later liep de kalender echter uit de pas omdat de schrikkeldagen verkeerd werden toegepast. Dit werd aangepast en tevens werd besloten om na de dood van keizer Augustus de achtste maand naar hem te vernoemen. deze maand heette daarvoor sextilis. Omdat de zevende maand (juli) ook naar een keizer, Julius Caesar, was vernoemd besloot men om deze twee maanden allebei 31 dagen te laten duren. Zo werden ze allebei evenveel geëerd. Hierdoor kreeg bijvoorbeeld december ook 31 dagen en werd februari ter compensatie nog een dag korter.
De Gregoriaanse kalender
Maar toen bleek dat de cyclus van de zon niet 365,25 dagen duurde, maar 365,2422 dagen. Dat lijkt misschien maar een klein verschil, maar in de zestiende eeuw was het verschil al meer dan 12 dagen! Paus Gregorius XIII nam toen het initiatief om de kalender weer aan te pakken. In 1582 werd het schrikkelsysteem beter vormgegeven en werd de kalender weer rechtgetrokken. Dat hield in dat na 4 oktober 1582 opeens 15 oktober 1582 kwam. Dat had eigenlijk zelfs 17 oktober moeten zijn. De paus hield echter vast aan de officiële berekening van de paasdatum en besloot daarom maar 10 dagen te corrigeren zodat die paasdatum gelijk bleef lopen.
Deze Gregoriaanse kalender werd overigens niet overal ter wereld gelijk doorgevoerd. De gewesten Holland en Zeeland liepen wat dat betreft voorop door deze wel al in 1582 over te nemen. Maar Drenthe volgde bijvoorbeeld pas in 1701. Rusland deed dat pas in 1918 en Griekenland was in 1923 het laatste land om de Gregoriaanse kalender aan te nemen.
Fubar Obfusco, Public domain, via Wikimedia Commons
Januari
Julius Caesar besloot dus al in 42 voor Christus dat het nieuwe jaar in januari moest beginnen. Die maand was vernoemd naar Janus. Deze tweekoppige god kijkt zowel terug als vooruit. En is dus een prachtig symbool voor de overgang van het oude naar het nieuwe jaar.