De draaibare sterrenkaart

Wat is een draaibare sterrenkaart?

Zoals de naam het al zegt is een sterrenkaart een kaart van de sterren en sterrenbeelden aan de hemel. Echter is er nog iets speciaals aan de hand met de OSR sterrenkaart, hij draait namelijk! Dit heet ook wel een planisfeer. Op deze draaibare sterrenkaart is heel veel te beleven. Je kan de sterrenbeelden zien, individuele sterren worden getoond door middel van de bolletjes op de kaart en het is ook nog eens mogelijk om jouw eigen ster te vinden door middel van je ster coördinaten.

Wat staat er allemaal op een draaibare sterrenkaart?

De draaibare sterrenkaart heeft twee kanten, beide bedekt door een transparante laag die gedraaid kan worden. Voordat je de sterrenkaart gebruikt kan je de kant kiezen die voor jou van toepassing is, namelijk het noordelijke halfrond of het zuidelijke halfrond. De kaart voor het noordelijk halfrond wordt gebruikt boven de evenaar (Europa, Azië, Noord-Amerika en Noord-Afrika). De kaart van het zuidelijk halfrond wordt onder de evenaar gebruikt (Australië, Zuid-Amerika, Zuid-Afrika, en Antarctica).

⭐ Tip: Wanneer je een ster benoemd, zorg er dan voor dat deze ster in een sterrenbeeld valt die zichtbaar is vanaf het halfrond waar jij woont!

Wanneer je de kant met het halfrond voor je hebt waar jouw ster of constellatie zich in bevindt kunnen we iets meer in de details duiken! Er is veel te ontdekken op de draaibare sterrenkaart, maar je hebt niet altijd alles nodig. We sommen hier kort alle elementen van de draaibare sterrenkaart op. Later leggen we je uit hoe je constellaties kan bekijken en je eigen ster kan lokaliseren.

Transparante schijf:

• De transparante schijf heeft aantal bogen met graden, deze duiden het zichtbare gebied van de sterrenhemel aan. 
• Op de transparante schijf staan ook de uren en windrichtingen aangegeven in zwart. Deze helpen met je met het vinden van je ster.

Blauwe schijf:

• Op de blauwe schijf zijn de sterren zichtbaar in de vorm van witte stippen. Hoe helder de ster is, hoe dikker de stip is. 
• Aan de hand van de sterren zijn ook sterrenbeelden te vinden, dit zijn verzameling stippen die met lijntjes aan elkaar verbonden zijn. Bij elk sterrenbeeld staat ook de naam van het sterrenbeeld vermeld.
• De blauwe schijf heeft aan de buitenkant drie cirkels. De buitenste cirkel is gericht op de equatoriale coördinaten van je ster. Het equatoriale coördinatenstelsel wordt in de astronomie gebruikt om de positie van o.a. sterren aan te geven. Als je dus een ster wilt vinden op basis van coördinaten, moet je deze cirkel gebruiken. 
• De tweede cirkel is de maand. Door de transparante schijf met de uren te draaien naar de maand wanneer je wilt sterrenkijken kan je zien welke sterren en constellaties zichtbaar zijn op dat moment.
• In de derde en binnenste cirkel is de datum weergegeven. De transparante schijf met het uur van sterrenkijken kan je binnen de maand dus nog specifieker draaien naar de dag dat je gaat sterrenkijken. 
• Daarnaast zijn op de blauwe schijf nog een aantal witte lijnen te zien. De verticale lijnen met graden erbij zijn de declinatie lijnen, deze lijnen zijn ook een onderdeel van de equatoriale coördinaten die je nodig hebt voor het vinden van specifieke ster.
• De verschillende blauwe kleuren op de achtergrond van de draaibare sterrenkaart staan voor de zichtbaarheid van de melkweg. Als het écht donker is, bijvoorbeeld op maanloze nachten, is de melkweg (getoond in lichtblauw) erg goed te zien!

Hoe werkt het?

Zoals aangegeven is het belangrijk eerst de goede kant van de draaibare sterrenkaart te kiezen, het noordelijke of zuidelijke halfrond. Daarna kan je op twee manieren te werk gaan.

Manier 1: Je eigen ster zoeken

Wanneer je de locatie van je eigen ster aan de sterrenhemel wilt zoeken , gebruik je hiervoor de buitenste cirkel met cijfers die staan voor rechte klimming (RA) uitgedrukt in uren. Daarna gebruik je de declinatie (dec) van je sterren coördinaten om je eigen ster te vinden.

Een voorbeeld coördinaat is: RA 21h35m29.89 +05°48’42.8”dec10.10 mag.

Laten we deze coördinaten eens ontcijferen!

• RA staat voor “right ascension”, de Engelse term voor Rechte Klimming. RA wordt weergegeven in uren en minuten. Om dit toe te passen op de draaibare sterrenkaart kijk je naar de buitenste cirkel van de blauwe schijf. Hier staan uren aangegeven met meerdere strepen tussen elk uur, elke streep staat voor 5 minuten. Bij het zoeken van je eigen ster mag je dus afronden.
• dec staat voor “declination”, de Engelse term voor declinatie. dec wordt uitgedrukt in graden. Om dit toe te passen op de draaibare sterrenkaart gebruik je de witte verticale lijnen op de blauwe schijf. Hierop staan graden vermeld die je helpen bij het coördineren van je eigen ster. 
• mag staat voor “magnitude”, de Engelse term voor de helderheid van de ster. Belangrijk is om te weten dat hoe hoger het mag nummer is, hoe minder goed het sterren object zichtbaar zal zijn.
• De aanhalingstekens staan voor boogminuten en secondes. Deze informatie heb je verder niet nodig voor het opzoeken van je eigen ster! 

Manier 2: Een specifieke constellatie zoeken

Een tweede manier om de draaibare sterrenkaart te gebruiken is om er constellaties aan de sterrenhemel mee te zoeken. Dit doe je door de volgende stappen uit te voeren:

• De transparante schijf heeft in het zwart nummers die uren inhouden, draai het uur dat je sterren wil kijken naar de maand en dag die op de blauwe schijf aan de buitenkant vermeld staan. Hierbij is het belangrijk om wintertijd aan te houden.
• Wanneer je de draaibare sterrenkaart boven je hoofd houd kan je zien welke constellaties zichtbaar zijn, merk op dat de windstreken West en Oost nu omgedraaid zijn en op de juiste plek staan. 
• Navigeer jezelf naar het noorden door op zoek te gaan naar de Poolster. Dit is een ster die veel licht geeft en te vinden is in het sterrenbeeld Kleine Beer, deze ster staat precies boven het noordelijkste puntje van de aarde. Je kan ook een kompas of de windrichting gebruiken om jezelf te oriënteren ten opzichte van de sterrenhemel. 
• De bogen met graden op de transparante schijf geven je aan welke delen van de sterrenhemel je kunt observeren op deze dag en tijd en hoe hoog je kan kijken om de sterren te kunnen zien. 

Hou er met sterrenkijken rekening mee dat het zo kan zijn dan sommige constellaties zichtbaar zijn op een ander tijdstip. Daarnaast zijn sommige constellaties ook in bepaalde maanden beter zichtbaar dan in andere maanden.

⭐Tip: Bij het zoeken van een sterrenbeeld kun je het beste eerst proberen de meest heldere ster van de constellaties te vinden. Dit zijn de dikkere stippen van de constellatie! Daarna zal het wat gemakkelijker zijn om de minder heldere sterren van de constellatie te vinden.

Veel plezier met sterrenkijken! 

Je kunt heel veel met de OSR draaibare sterrenkaart: van het lokaliseren van je eigen ster naar het vinden van de constellaties aan de sterrenhemel. Om jouw ster te vinden en bekijken zijn nog veel meer manieren beschikbaar, waarbij gebruik wordt gemaakt van de nieuwste technologieën. Kortom, er zijn genoeg hulpmiddelen beschikbaar om jouw avondje sterren kijken in goede banen te leiden!

Benoem je eigen ster en zoek ‘m op in de nachthemel!