Etraf\u0131m\u0131z yabanc\u0131 d\u00fcnyalarla \u00e7evrili. Bize kom\u015fu olan y\u0131ld\u0131z sistemleri, D\u00fcnya\u2019ya benzeyen Proxima-b, TRAPPIST\u20131e, Ross-128b ve LHS-1140b gibi ola\u011fand\u0131\u015f\u0131 isimlere sahip gezegenlerle dolu.<\/p>\n
Peki, bu yabanc\u0131 d\u00fcnyalar ya\u015fanabilir durumda m\u0131? Hen\u00fcz hayal bile edemedi\u011fimiz ya\u015fam bi\u00e7imlerine ev sahipli\u011fi mi yap\u0131yorlar? Bu konu, \u015fimdilik belirsizli\u011fini koruyor. Bu d\u0131\u015f gezegenler, ev sahibi y\u0131ld\u0131zlar\u0131n\u0131n ya\u015fanabilir b\u00f6lgeleri i\u00e7indeki y\u00f6r\u00fcngelerde gezinirken, g\u00f6rmezden gelemeyece\u011fimiz ba\u015fka bir mesele kar\u015f\u0131m\u0131za \u00e7\u0131k\u0131yor: \u2018Cehennem ate\u015fi\u2019.<\/p>\n
Elbette bu metafiziksel anlamdaki cehennem ate\u015fi de\u011fil ama buna en yak\u0131n kozmik benzeri; yani bir yo\u011fun g\u00fcne\u015f radyasyonu.<\/p>\n
M-tipi (k\u0131rm\u0131z\u0131 c\u00fcce) y\u0131ld\u0131zlar\u0131n y\u00f6r\u00fcngesinde d\u00f6nen gezegenler, bilim insanlar\u0131n\u0131n, tamamen olmasa bile gezegenlerin varsay\u0131msal biyosferlerini b\u00fcy\u00fck oranda yok etmesinden endi\u015felendikleri vah\u015fi g\u00fcne\u015f patlamas\u0131 faaliyetlerine maruz kal\u0131yorlar.<\/p>\n
Buna kar\u015f\u0131n, Cornell \u00dcniversitesi\u2019nde g\u00f6revli g\u00f6kbilimciler taraf\u0131ndan ger\u00e7ekle\u015ftirilen yeni bir ara\u015ft\u0131rma, bu ac\u0131mas\u0131z ortamda var olabilecek uzayl\u0131 ya\u015fam formlar\u0131 a\u00e7\u0131s\u0131ndan, \u00e7ok yo\u011fun mor-\u00f6tesi (UV) radyasyon kar\u015f\u0131s\u0131nda bile hen\u00fcz bir umut oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fcr\u00fcyor.<\/p>\n
Bu umudun alt\u0131nda yatan nedeni anlamak i\u00e7in, h\u00e2lihaz\u0131rda ya\u015fanabilir bir b\u00f6lgede oldu\u011funu bildi\u011fimiz bir gezegeninin ge\u00e7mi\u015fteki hik\u00e2yesini hat\u0131rlamam\u0131z gerekiyor: D\u00fcnya.<\/p>\n
Astronom Jack O\u2019Malley-James, \u201cD\u00fcnya\u2019da var olan ya\u015fam\u0131n tarihi, biyolojinin, d\u00fc\u015fmanca oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fcz \u00e7evresel engellerin \u00fcstesinden nas\u0131l gelebilece\u011fine ili\u015fkin bir bilgi hazinesi sunuyor,\u201d diyor.<\/p>\n
O\u2019Malley-James, ara\u015ft\u0131rmac\u0131 Lisa Kaltenegger\u2019le birlikte, bu bize en yak\u0131n ve potansiyel olarak ya\u015fanabilir ko\u015fullara sahip d\u0131\u015f gezegenlerin (Proxima-b, TRAPPIST-1e, Ross-128b ve LHS-1140b) y\u00fczeylerinin maruz kalabilece\u011fi mor-\u00f6tesi ak\u0131 miktar\u0131n\u0131 modelledi ve D\u00fcnya y\u00fczeyinde deneyimlediklerimizle kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131rd\u0131.<\/p>\n
Ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar, olu\u015fturduklar\u0131 bilgisayar sim\u00fclasyonlar\u0131nda, daha kal\u0131n atmosferler, daha ince (a\u015f\u0131nm\u0131\u015f veya oksijensiz) atmosferlere k\u0131yasla y\u00fczeyi mor-\u00f6tesi radyasyonun tahrip edici etkilerinden daha g\u00fc\u00e7l\u00fc bi\u00e7imde koruyabildi\u011fi i\u00e7in, bir tak\u0131m farkl\u0131 atmosferik bile\u015fimler arad\u0131lar.<\/p>\n
Sonu\u00e7 olarak, D\u00fcnya\u2019n\u0131n atmosferi -ve kendi sar\u0131 c\u00fcce y\u0131ld\u0131z\u0131m\u0131za olan uzakl\u0131\u011f\u0131m\u0131z-cehennem ate\u015finin k\u0131zg\u0131n oklar\u0131na kar\u015f\u0131 ya\u015fam m\u00fccadelesini kazand\u0131. Fakat bu her zaman b\u00f6yle de\u011fildi.<\/p>\n
Ara\u015ft\u0131rman\u0131n yazarlar\u0131, \u201cAktif y\u0131ld\u0131z sistemlerinin ya\u015fama elveri\u015fli b\u00f6lgelerinde bulunan bu gezegenler, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz\u00fcn D\u00fcnya\u2019s\u0131ndan daha y\u00fcksek d\u00fczeyde mor-\u00f6tesi ak\u0131lara maruz kalsalar bile, mor-\u00f6tesi y\u00fczey ak\u0131lar\u0131, 3.9 milyar y\u0131l \u00f6nceki D\u00fcnya\u2019n\u0131n maruz kald\u0131\u011f\u0131ndan daha d\u00fc\u015f\u00fck seviyede,\u201d diyorlar.<\/p>\n
\u201cDolay\u0131s\u0131yla, aktif M tipi y\u0131ld\u0131zlar\u0131n y\u00f6r\u00fcngesinde d\u00f6nen gezegenler, en aktif y\u0131ld\u0131z y\u00f6r\u00fcngesinde bulunan Proxima-b \u00f6rne\u011findeki gibi hasarl\u0131 atmosferlere sahip olsalar ya da (oksijen i\u00e7erikli) ozon bar\u0131nd\u0131rmasalar bile, ortaya \u00e7\u0131kan mor-\u00f6tesi y\u00fczey ak\u0131s\u0131 yine de ilkel D\u00fcnya\u2019n\u0131n maruz kald\u0131\u011f\u0131ndan k\u0131smen daha d\u00fc\u015f\u00fck bir d\u00fczeydedir,\u201d diye ekliyorlar.<\/p>\n
Farkl\u0131 bir deyi\u015fle, D\u00fcnya, bizim i\u00e7in \u015fu ana dek buldu\u011fumuz potansiyel a\u00e7\u0131dan ya\u015fanabilir durumdaki en yak\u0131n d\u00f6rt gezegenin mor-\u00f6tesi \u0131\u015f\u0131nlara maruz kalan ortamlar\u0131ndan daha iyi bir yer.<\/p>\n
Buna kar\u015f\u0131n, milyarlarca y\u0131l \u00f6nce, daha yo\u011fun olan radyasyon d\u00fczeyleri, antik d\u00f6nemin ilkel ya\u015fam formlar\u0131n\u0131n gezegenimiz \u00fczerindeki ya\u015fam ve evrim olanaklar\u0131n\u0131 engelliyordu.<\/p>\n
Ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar buna ek olarak, belki de uzayl\u0131 ya\u015fam formlar\u0131n\u0131n benzer \u015fekilde, nispeten \u00e7\u0131lg\u0131nca mor-\u00f6tesi ak\u0131 seviyelerine sahip olan Proxima-b ve benzeri gezegenlerde kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131klar\u0131 engellerle olabildi\u011fince ba\u015far\u0131l\u0131 \u015fekilde ba\u015fa \u00e7\u0131kma ihtimalini k\u00fc\u00e7\u00fcmsemememiz gerekti\u011fini d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyorlar.<\/p>\n
Ara\u015ft\u0131rma ekibi \u201coksijensiz atmosfer, g\u00fcn\u00fcm\u00fcz D\u00fcnya\u2019s\u0131na k\u0131yasla, biyolojik a\u00e7\u0131dan \u00e7ok daha zararl\u0131 bir radyasyon yo\u011funlu\u011funa neden olsa dahi, yine de yakla\u015f\u0131k olarak D\u00fcnya\u2019n\u0131n ilkel d\u00f6neminden daha az biyolojik zarara yol a\u00e7acak bir seviyededir,\u201d diye aktar\u0131yor.<\/p>\n
\u201cBu sebeple, y\u00fczeydeki mor-\u00f6tesi radyasyon seviyeleri, en yak\u0131n\u0131m\u0131zdaki potansiyel olarak ya\u015fanabilir gezegenler ya da genel olarak aktif M y\u0131ld\u0131zlar\u0131n\u0131n ya\u015fama elveri\u015fli b\u00f6lgelerindeki y\u00f6r\u00fcngelerde d\u00f6nen gezegenler \u00f6zelinde, y\u00fczeydeki ya\u015fam ihtimalini ortadan kald\u0131rm\u0131yor.\u201d<\/p>\n
Uzayda ya\u015fam aray\u0131\u015f\u0131 devam etti\u011fi m\u00fcddet\u00e7e, elimizdeki en olumlu fikir budur. Di\u011fer yandan ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar, kimi ara\u015ft\u0131rmalar\u0131n asl\u0131nda \u201cprebiyotik* kimyan\u0131n ger\u00e7ekle\u015febilmesi i\u00e7in y\u00fcksek d\u00fczeyde mor-\u00f6tesi y\u00fczey ak\u0131s\u0131n\u0131n bile gerekebilece\u011fini\u201d iddia ettiklerini vurgulayarak, bo\u015f vaatlerde bulunma olas\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131n da s\u00f6z konusu olabilece\u011fini hat\u0131rlat\u0131yorlar.<\/p>\n
Bu d\u00fc\u015f\u00fcnce hatt\u0131n\u0131 takip edebilmek i\u00e7in \u015funu anlamal\u0131y\u0131z; ya\u015fam\u0131n kozmik cehennem ate\u015fine ra\u011fmen evrilmesi m\u00fcmk\u00fcn de\u011fildir ama onun yard\u0131m\u0131yla evrilebilir.
\nBu konunun derinlerine inmeden \u00f6nce yapmam\u0131z gereken \u00e7ok daha fazla bilimsel ara\u015ft\u0131rma var ama \u015fimdilik \u015funu s\u00f6yleyebiliriz; bu naho\u015f (ama belki \u00e7ok da rahats\u0131zl\u0131k verici olmayan) d\u0131\u015f gezegenlerden vazge\u00e7mek i\u00e7in hen\u00fcz \u00e7ok erken.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"
Etraf\u0131m\u0131z yabanc\u0131 d\u00fcnyalarla \u00e7evrili. Bize kom\u015fu olan y\u0131ld\u0131z sistemleri, D\u00fcnya\u2019ya benzeyen Proxima-b, TRAPPIST\u20131e, Ross-128b ve LHS-1140b gibi ola\u011fand\u0131\u015f\u0131 isimlere sahip gezegenlerle dolu. Peki, bu yabanc\u0131 d\u00fcnyalar ya\u015fanabilir durumda m\u0131? Hen\u00fcz hayal bile edemedi\u011fimiz ya\u015fam bi\u00e7imlerine ev sahipli\u011fi mi yap\u0131yorlar? Bu konu, \u015fimdilik belirsizli\u011fini koruyor. Bu d\u0131\u015f gezegenler, ev sahibi y\u0131ld\u0131zlar\u0131n\u0131n ya\u015fanabilir b\u00f6lgeleri i\u00e7indeki y\u00f6r\u00fcngelerde gezinirken, […]<\/p>\n","protected":false},"author":23,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_acf_changed":false,"inline_featured_image":false,"footnotes":""},"categories":[506],"tags":[],"class_list":["post-90021","post","type-post","status-publish","format-standard","hentry","category-astronomi"],"acf":[],"yoast_head":"\n