NASA\u2019n\u0131n Spitzer Uzay Teleskopu\u2019nun ger\u00e7ekle\u015ftirdi\u011fi g\u00f6zlemler, evrendeki kimi galaksilerin, g\u00f6kbilimcilerin tahmin etti\u011finden \u00e7ok daha parlak oldu\u011funu a\u00e7\u0131\u011fa \u00e7\u0131kard\u0131.<\/p>\n
Kraliyet Astronomi Derne\u011fi\u2019nin Ayl\u0131k B\u00fcltenler adl\u0131 dergisinde yay\u0131mlanan ve arXiv.org adl\u0131 bilimsel web sayfas\u0131nda tamam\u0131 okuyucuya sunulan bulgular, \u2018Yeniden \u0130yonla\u015fma \u00c7a\u011f\u0131\u2019 ad\u0131yla bilinen ve evrenin erken d\u00f6nemlerindeki geli\u015fim s\u00fcrecinde en az anla\u015f\u0131lm\u0131\u015f a\u015famalardan birine ili\u015fkin ipu\u00e7lar\u0131 bar\u0131nd\u0131r\u0131yor.<\/p>\n
Bu d\u00f6nem, B\u00fcy\u00fck Patlama\u2019dan yakla\u015f\u0131k 300 bin y\u0131l sonra ba\u015flad\u0131 ve 700 bin y\u0131l sonra sona erdi.<\/p>\n
Evren bunun \u00f6ncesinde, \u00e7o\u011funlukla ilk y\u0131ld\u0131zlar\u0131 olu\u015fturmak i\u00e7in bir araya gelmeye ba\u015flayan n\u00f6tr hidrojen gaz\u0131ndan meydana geliyordu.<\/p>\n
Bunlar, evrenin bir milyar y\u0131l ya\u015f\u0131na geldi\u011fi zamana dek ciddi bi\u00e7imde olu\u015fmaya ba\u015flayan say\u0131s\u0131z y\u0131ld\u0131z k\u00fcmelerinden \u00e7ok farkl\u0131 yap\u0131dayd\u0131. \u00d6zellikle de yaln\u0131zca hidrojen ve helyum atomlar\u0131ndan olu\u015fuyorlard\u0131.<\/p>\n
\u0130kinci nesil gen\u00e7 y\u0131ld\u0131zlar karbon, oksijen ve azot gibi az miktarda \u201ca\u011f\u0131r\u201d elementler bar\u0131nd\u0131r\u0131yorlard\u0131; ne var ki, daha sonraki \u00f6rneklere k\u0131yasla, elementler a\u00e7\u0131s\u0131ndan h\u00e2l\u00e2 zay\u0131ft\u0131lar.<\/p>\n
\u00c7ok erken bir d\u00f6nemde olu\u015fan y\u0131ld\u0131zlar yine de bir spektrumda radyasyon yayd\u0131lar. Radyo dalgalar\u0131 ve g\u00f6r\u00fcn\u00fcr \u0131\u015f\u0131k gibi uzun dalga boylar\u0131na sahip radyasyon, n\u00f6tr hidrojen atomlar\u0131yla dolu engin y\u0131ld\u0131zlararas\u0131 ortam\u0131 \u00e7ok kolay bir \u015fekilde a\u015fabildi.<\/p>\n
\u00d6te yandan, mor-\u00f6tesi \u0131\u015f\u0131klar, X-\u0131\u015f\u0131nlar\u0131 ve gama \u0131\u015f\u0131nlar\u0131 gibi daha k\u0131sa dalga boyundaki radyasyon t\u00fcrleri daha zorlu zamanlar ge\u00e7irdi ve hidrojen atomlar\u0131na \u00e7arpt\u0131lar. Bunu, elektronlar\u0131 atomlardan ayr\u0131\u015ft\u0131rd\u0131klar\u0131 bir kuvvetle yapt\u0131lar ve b\u00f6ylece onlar\u0131 iyonla\u015ft\u0131rd\u0131lar.<\/p>\n
Bu olay, hen\u00fcz tam olarak anla\u015f\u0131lamamakla birlikte, evrenin geli\u015fimini bug\u00fcn g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fcz parlak ve y\u0131ld\u0131zlarla dolu bir var olu\u015fa do\u011fru y\u00f6nlendirdi.<\/p>\n
G\u00f6kbilimciler a\u00e7\u0131s\u0131ndan gizemin temel par\u00e7alar\u0131ndan biri, her \u015feyi g\u00f6rece k\u0131sa bir s\u00fcre i\u00e7inde iyonize etmeye yetecek kadar k\u0131sa dalga boyu radyasyonu \u00fcretebilen b\u00fcy\u00fck bir kaynak bulmakt\u0131.<\/p>\n
Modern y\u0131ld\u0131zlar a\u015f\u0131r\u0131 miktarda iyonla\u015ft\u0131r\u0131c\u0131 radyasyon yaymazlar; bu nedenle, uzaktaki \u00f6nc\u00fcllerinin de yapmam\u0131\u015f olmalar\u0131 muhtemel g\u00f6r\u00fcn\u00fcyor. Bir ihtimal olarak kuasarlar \u00f6nerilse de \u015fimdilik kesin yan\u0131t\u0131 kimse bilmiyor.<\/p>\n
\u0130svi\u00e7re\u2019de bulunan Cenevre \u00dcniversitesi\u2019nde g\u00f6revli ve son \u00e7al\u0131\u015fman\u0131n yazar\u0131 olan Stephane De Barros, \u201cBu, g\u00f6zlemsel kozmolojideki en b\u00fcy\u00fck ve yan\u0131tlanmam\u0131\u015f sorulardan biri,\u201d diyor.<\/p>\n
\u201cNe oldu\u011funu biliyoruz ama buna yol a\u00e7an \u015fey nedir? Elimizdeki yeni bulgular b\u00fcy\u00fck ipu\u00e7lar\u0131 sa\u011flayabilir.\u201d<\/p>\n
S\u00f6z konusu bulgular, Spitzer teleskopunun g\u00f6ky\u00fcz\u00fcn\u00fcn iki b\u00f6lgesinde bulunan 135 uzak galaksiyle ilgili g\u00f6zlemlerinden elde edildi. Teleskop, her iki b\u00f6lgeyi de 200 saatten uzun bir s\u00fcre g\u00f6r\u00fcnt\u00fcleyerek 13 milyar y\u0131l \u00f6nce evrene yay\u0131lan \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131 tespit etti.<\/p>\n
Elde edilen sonu\u00e7lar daha sonra Hubble Uzay Teleskopu\u2019nca toplanan ar\u015fiv verileriyle bir araya getirildi.<\/p>\n
G\u00f6r\u00fcnt\u00fcler, De Barros ve meslekta\u015flar\u0131n\u0131 \u015fa\u015f\u0131rtan bi\u00e7imde, gen\u00e7 y\u0131ld\u0131zlar\u0131n beklenenden \u00e7ok daha parlak oldu\u011funu g\u00f6steriyordu. Parlakl\u0131k durumu bir-iki galaksiyle s\u0131n\u0131rl\u0131 de\u011fildi -bu durum daha sonra bir gariplik olarak s\u0131n\u0131fland\u0131r\u0131lacakt\u0131-; aksine, tamam\u0131nda durum ayn\u0131yd\u0131.<\/p>\n
Yap\u0131lan incelemeler, ya\u015fl\u0131 galaksilerin gen\u00e7 ve b\u00fcy\u00fck y\u0131ld\u0131zlarla dolu oldu\u011funu ortaya \u00e7\u0131kard\u0131; ikinci nesil uzay cisimleri, ba\u015flang\u0131\u00e7ta hidrojen ve helyumdan olu\u015fuyordu ama az miktarda daha a\u011f\u0131r elementler de bar\u0131nd\u0131r\u0131yordu.<\/p>\n
Parlakl\u0131k, galaksilerin bar\u0131nd\u0131rd\u0131\u011f\u0131 hidrojen ve oksijen gazlar\u0131 ile etkile\u015fime giren iyonla\u015ft\u0131r\u0131c\u0131 radyasyonun \u00fcretti\u011fi iki \u00f6zel k\u0131z\u0131l\u00f6tesi \u0131\u015f\u0131k dalga boyuyla s\u0131n\u0131rl\u0131yd\u0131.<\/p>\n
Eldeki verilerin \u00f6nemi tam anlam\u0131yla belirlenmi\u015f de\u011fil ve bir s\u00fcre daha belirlenemeyebilir. Di\u011fer yandan, bu bulgular, g\u00f6kbilimcileri evrenin b\u00fcy\u00fcme s\u00fcrecindeki kritik bir a\u015faman\u0131n mekani\u011fini anlamaya bir ad\u0131m daha yakla\u015ft\u0131r\u0131yorlar.<\/p>\n
Ara\u015ft\u0131rman\u0131n ortak yazar\u0131 Pascal Oesch, \u201cSpitzer\u2019\u0131n sa\u011flad\u0131\u011f\u0131 bu sonu\u00e7lar, kozmik iyonla\u015fma hakk\u0131ndaki gizemi \u00e7\u00f6zmek i\u00e7in kesinlikle yeni bir ad\u0131m,\u201d diyor.<\/p>\n
\u201cArt\u0131k bu erken galaksilerdeki fiziksel ko\u015fullar\u0131n g\u00fcn\u00fcm\u00fcz\u00fcn bilindik galaksilerinden \u00e7ok daha farkl\u0131 oldu\u011funu biliyoruz. Bunun sebeplerini a\u00e7\u0131klamaksa James Webb Uzay Teleskopu\u2019nun i\u015fi olacak,\u201d diyor.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"
NASA\u2019n\u0131n Spitzer Uzay Teleskopu\u2019nun ger\u00e7ekle\u015ftirdi\u011fi g\u00f6zlemler, evrendeki kimi galaksilerin, g\u00f6kbilimcilerin tahmin etti\u011finden \u00e7ok daha parlak oldu\u011funu a\u00e7\u0131\u011fa \u00e7\u0131kard\u0131. Kraliyet Astronomi Derne\u011fi\u2019nin Ayl\u0131k B\u00fcltenler adl\u0131 dergisinde yay\u0131mlanan ve arXiv.org adl\u0131 bilimsel web sayfas\u0131nda tamam\u0131 okuyucuya sunulan bulgular, \u2018Yeniden \u0130yonla\u015fma \u00c7a\u011f\u0131\u2019 ad\u0131yla bilinen ve evrenin erken d\u00f6nemlerindeki geli\u015fim s\u00fcrecinde en az anla\u015f\u0131lm\u0131\u015f a\u015famalardan birine ili\u015fkin ipu\u00e7lar\u0131 bar\u0131nd\u0131r\u0131yor. […]<\/p>\n","protected":false},"author":23,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_acf_changed":false,"inline_featured_image":false,"footnotes":""},"categories":[506],"tags":[],"class_list":["post-89427","post","type-post","status-publish","format-standard","hentry","category-astronomi"],"acf":[],"yoast_head":"\n