Nature Astronomy’de yay\u0131mlanan bir ara\u015ft\u0131rmaya g\u00f6re, bilim insanlar\u0131 J1124 + 4535 adl\u0131 yeni bir y\u0131ld\u0131zla kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131lar ve y\u0131ld\u0131z\u0131n galaksimizdeki di\u011fer y\u0131ld\u0131zlardan farkl\u0131 oldu\u011funu ke\u015ffettiler.<\/p>\n
Ke\u015ffedilen y\u0131ld\u0131z\u0131n, yedi parlak y\u0131ld\u0131zdan olu\u015fan B\u00fcy\u00fck Ay\u0131 olarak bilinen bir tak\u0131my\u0131ld\u0131z\u0131n i\u00e7inde bulundu\u011fu bildirildi.<\/p>\n
B\u00fcy\u00fck G\u00f6ky\u00fcz\u00fc Alanl\u0131 \u00c7ok Ama\u00e7l\u0131 Fiber Spektroskopik Teleskop (LAMOST), ile yap\u0131lan ara\u015ft\u0131rmalar esnas\u0131nda yabanc\u0131 y\u0131ld\u0131z\u0131n az miktarda magnezyum i\u00e7erdi\u011fi bulundu. Ke\u015ffin ard\u0131ndan yap\u0131lan daha ileri \u00e7al\u0131\u015fmalar da bulgular\u0131 do\u011frulad\u0131.<\/p>\n
C\u00fcce galaksilerde y\u0131ld\u0131zlar\u0131n olu\u015fmas\u0131 \u00e7ok daha uzun s\u00fcrer, bu y\u00fczden magnezyum-demir oran\u0131 farkl\u0131d\u0131r.<\/p>\n
Birbirine yak\u0131n olu\u015fan y\u0131ld\u0131zlar\u0131n kimyasal bile\u015fimi genellikle ortak elementler i\u00e7ermeleri bak\u0131m\u0131ndan benzerdir.<\/p>\n
Ancak, “yeni” y\u0131ld\u0131z\u0131n bile\u015fimi ile Samanyolu’ndaki kom\u015fular\u0131 aras\u0131nda bir benze\u015fme yoktur. Sonu\u00e7 olarak, ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar J1124 + 4535’in farkl\u0131 bir konumda olu\u015fmas\u0131 gerekti\u011fini \u00f6nerdiler.<\/p>\n
Konuyla ilgili olarak a\u00e7\u0131klama yapan ara\u015ft\u0131rmac\u0131lardan biri, “Samanyolu gibi galaksilerin geni\u015fleyebildi\u011fini ve \u00e7evrelerindeki di\u011fer k\u00fc\u00e7\u00fck galaksileri emebileceklerini g\u00f6steriyor. Bu y\u0131ld\u0131z da Samanyolu galaksimizin yuttu\u011fu k\u00fc\u00e7\u00fck galaksilerin birinden kalm\u0131\u015f olabilir.” diye konu\u015ftu.<\/p>\n
Y\u0131ld\u0131zlar\u0131n olu\u015fumu, astronominin en \u00f6nemli konular\u0131ndan biridir. Uzun zamanlardan beri \u00e7al\u0131\u015f\u0131lan bu konu hakk\u0131nda bug\u00fcn olduk\u00e7a derin bilgilere sahip durumday\u0131z. Bir\u00e7ok olgu \u00e7al\u0131\u015f\u0131lm\u0131\u015f ve detayland\u0131r\u0131lm\u0131\u015f durumda. Hatta y\u0131ld\u0131zlar\u0131n sadece nas\u0131l olu\u015ftu\u011funu de\u011fil, yap\u0131lar\u0131na g\u00f6re zamanla nas\u0131l evrimle\u015feceklerini de bilebiliyoruz.<\/p>\n
Evrenin ba\u015flang\u0131c\u0131nda olu\u015fan ve t\u00fcm evren boyunca yay\u0131lan devasa gaz ve toz bulutlar\u0131, zaman ge\u00e7tik\u00e7e \u00e7ekimsel etkilerle ve \u00e7e\u015fitli tedirginliklerle belirgin topaklanmalar haline gelmeye ba\u015fl\u0131yor. Bu topaklanmalar birbirlerine yak\u0131nla\u015f\u0131p etkile\u015ferek, birbirlerine bir tork uyguluyor ve d\u00f6nme hareketini art\u0131r\u0131yorlar. Zaman ilerledik\u00e7e \u00f6beklenmeler b\u00fcy\u00fcyor ve galaksi, ard\u0131ndan da y\u0131ld\u0131zlar olu\u015fmaya ba\u015fl\u0131yor (asl\u0131nda \u00f6nce galaksilerin mi y\u0131ld\u0131zlar\u0131n m\u0131 olu\u015ftu\u011fu sorusu hala tart\u0131\u015fmal\u0131 bir problemdir).<\/p>\n
Y\u0131ld\u0131zlar\u0131n olu\u015fumunu, g\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki haliyle ele almak bu y\u00fczden daha basittir. \u00c7\u00fcnk\u00fc y\u0131ld\u0131zlar hala olu\u015fup yok olmaktad\u0131r ve bu durum trilyonlarca y\u0131l daha b\u00f6yle devam edecektir. \u015eu anda galaksimiz Samanyolu i\u00e7erisinde \u00e7e\u015fitli yerlere da\u011f\u0131lm\u0131\u015f durumda gaz ve toz bulutlar\u0131 bulunmaktad\u0131r. Bunlar zaman i\u00e7erisinde birbirlerine \u00e7ekimsel etkiler uygulay\u0131p, kendi \u00e7ekimleri alt\u0131nda \u00e7\u00f6kerek y\u0131ld\u0131zlar\u0131 olu\u015fturabilir. Fakat ayn\u0131 zamanda biliyoruz ki, ortamda at\u0131l durumda bulunan bu gaz ve tozlar, herhangi bir tedirginlik etkisiyle, \u00f6rne\u011fin bir s\u00fcpernovan\u0131n olu\u015fturdu\u011fu \u015fok dalgas\u0131yla da kendi \u00fczerine \u00e7\u00f6kerek y\u0131ld\u0131zlar\u0131 olu\u015fturabilirler.<\/p>\n
Y\u0131ld\u0131z\u0131n olu\u015fma s\u00fcreci asl\u0131nda temelde iki etkinin m\u00fccadelesine dayan\u0131r. Cisimlerin birbirlerine \u00e7ekim uygulayaca\u011f\u0131 olduk\u00e7a a\u00e7\u0131kt\u0131r, fakat bu nereye kadar devam edebilir? Y\u0131ld\u0131zlar\u0131n olu\u015fumu i\u00e7in kritik soru budur ve y\u0131ld\u0131z ile gezegenleri birbirinden ay\u0131ran fiziksel olay\u0131n temelini a\u00e7\u0131klar.<\/p>\n
Devasa bir gaz ve toz bulutu ald\u0131\u011f\u0131m\u0131z\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcnelim. E\u011fer bu gaz ve toz bulutu y\u0131ld\u0131z olu\u015fturabilecek ko\u015fullara sahipse, y\u0131ld\u0131z olu\u015fum b\u00f6lgesi olarak adland\u0131r\u0131l\u0131r ve kapak foto\u011fraf\u0131ndaki gibi g\u00f6r\u00fcn\u00fcrler. Bu gaz ve toz bulutu (\u00e7o\u011funlukla hidrojenden olu\u015fur) kendi \u00e7ekimi alt\u0131nda \u00e7\u00f6kerek, giderek k\u00fcresel olmaya ba\u015flayan bir yap\u0131 olu\u015fturuyor. Fakat gaz, giderek daha k\u00fc\u00e7\u00fck bir hacme s\u0131k\u0131\u015fmaya ba\u015flad\u0131\u011f\u0131ndan sahip oldu\u011fu bas\u0131n\u00e7 ve s\u0131cakl\u0131k giderek art\u0131yor. Daha da \u00e7\u00f6kt\u00fck\u00e7e, bas\u0131n\u00e7 kuvveti, art\u0131k \u00e7ekim \u00fczerinde kayda de\u011fer bir etki b\u0131rakmaya ba\u015fl\u0131yor, \u00e7ekime kar\u015f\u0131 koyuyor. Gaz\u0131n s\u0131cakl\u0131\u011f\u0131n\u0131n artmas\u0131, ayn\u0131 zamanda bir \u0131\u015f\u0131ma da yapmas\u0131 demektir. Bu y\u00fczden bir \u00e7ekime kar\u015f\u0131 bir \u0131\u015f\u0131ma bas\u0131nc\u0131 da uyguluyor. Y\u0131ld\u0131z \u00e7\u00f6kt\u00fck\u00e7e, bir noktada \u00e7ekim ile bas\u0131n\u00e7 kuvveti aras\u0131nda bir denge yakalan\u0131yor ve cisim ne \u00e7\u00f6kmesine devam edebiliyor ne de da\u011f\u0131l\u0131yor. Bu duruma hidrostatik denge diyoruz.<\/p>\n
Y\u0131ld\u0131z demedim, cisim dedim, \u00e7\u00fcnk\u00fc y\u0131ld\u0131z olup olmad\u0131\u011f\u0131na hen\u00fcz karar vermedik! Bu cismin bir y\u0131ld\u0131z olabilmesi i\u00e7in, merkezindeki s\u0131cakl\u0131k hidrojenin n\u00fckleer f\u00fczyonunu ba\u015flatabilecek kadar y\u00fcksek olmal\u0131d\u0131r. Ba\u015fka bir deyi\u015fle, bu cisme y\u0131ld\u0131z diyebilmemiz i\u00e7in en az\u0131ndan hidrojeni helyuma \u00e7evirebiliyor olmal\u0131d\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc hidrojeni n\u00fckleer f\u00fczyonla d\u00f6terona d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fcren, fakat helyum \u00fcretmekte zorlanan, neredeyse y\u0131ld\u0131z diyebilece\u011fimiz kahverengi c\u00fcceler de bulunur. E\u011fer merkezinde hi\u00e7bir n\u00fckleer reaksiyon ba\u015flatamadan hidrostatik dengeye gelmi\u015f ise, art\u0131k bunlar gezegenleri ya da gezegen benzeri ufak yap\u0131lar\u0131 olu\u015fturur.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"
Nature Astronomy’de yay\u0131mlanan bir ara\u015ft\u0131rmaya g\u00f6re, bilim insanlar\u0131 J1124 + 4535 adl\u0131 yeni bir y\u0131ld\u0131zla kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131lar ve y\u0131ld\u0131z\u0131n galaksimizdeki di\u011fer y\u0131ld\u0131zlardan farkl\u0131 oldu\u011funu ke\u015ffettiler. Ke\u015ffedilen y\u0131ld\u0131z\u0131n, yedi parlak y\u0131ld\u0131zdan olu\u015fan B\u00fcy\u00fck Ay\u0131 olarak bilinen bir tak\u0131my\u0131ld\u0131z\u0131n i\u00e7inde bulundu\u011fu bildirildi. B\u00fcy\u00fck G\u00f6ky\u00fcz\u00fc Alanl\u0131 \u00c7ok Ama\u00e7l\u0131 Fiber Spektroskopik Teleskop (LAMOST), ile yap\u0131lan ara\u015ft\u0131rmalar esnas\u0131nda yabanc\u0131 y\u0131ld\u0131z\u0131n az […]<\/p>\n","protected":false},"author":23,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_acf_changed":false,"inline_featured_image":false,"footnotes":""},"categories":[506],"tags":[],"class_list":["post-89425","post","type-post","status-publish","format-standard","hentry","category-astronomi"],"acf":[],"yoast_head":"\n