Yeni bir \u00e7al\u0131\u015fma, galaktik r\u00fczgarlar\u0131n gaz ve toz maddelerini ta\u015f\u0131yarak yeni galaksilerin olu\u015fumunu nas\u0131l etkiledi\u011fini g\u00f6zler \u00f6n\u00fcne serdi. Stratosferik Astronomi Rasathanesi’ndeki (SOFIA) ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar, k\u0131sa s\u00fcrede yeni y\u0131ld\u0131zlar \u00fcretmesiyle \u00fcnl\u00fc olan M82 olarak da bilinen Puro G\u00f6kadas\u0131’n\u0131 inceledi. <\/p>\n
Bu galaksideki y\u0131ld\u0131zlar, Samanyolu\u2019ndaki y\u0131ld\u0131zlara oranla 10 kat daha h\u0131zl\u0131 bir \u015fekilde olu\u015fuyor. Bununla birlikte, M82 G\u00f6kadas\u0131 \u00f6zellikle g\u00fc\u00e7l\u00fc galaktik r\u00fczg\u00e2rlara sahiptir. Bu \u00f6zellikler galaksiyi, tozlar\u0131n ve gazlar\u0131n galaksiler aras\u0131 alana nas\u0131l ta\u015f\u0131nd\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6zlemlemek i\u00e7in ideal bir alan yap\u0131yor. Ayr\u0131ca g\u00fc\u00e7l\u00fc r\u00fczgarlar\u0131n sadece bu maddeleri de\u011fil, manyetik alan\u0131 da 2.000 \u0131\u015f\u0131k y\u0131l\u0131ndan fazla bir mesafeye kadar s\u00fcr\u00fckledi\u011fi a\u00e7\u0131\u011fa \u00e7\u0131kar\u0131ld\u0131.<\/p>\n
SOFIA ekibinde \u00e7al\u0131\u015fan Enrique Lopez-Rodriguez \u201cBu ara\u015ft\u0131rman\u0131n ama\u00e7lar\u0131ndan biri de galaktik r\u00fczgar\u0131n manyetik alan\u0131 verimli bir \u015fekilde ne kadar s\u00fcr\u00fckleyebilece\u011fini incelemekti. Ancak manyetik alan\u0131n r\u00fczgarla bu kadar geni\u015f bir alanda s\u00fcr\u00fcklenmesini beklemiyorduk\u201d a\u00e7\u0131klamas\u0131nda bulundu. <\/p>\n
Bu bulgu, galaksilerin sadece gaz ve toz de\u011fil, r\u00fczgarlar\u0131n manyetik bir alan ta\u015f\u0131malar\u0131 nedeniyle de olu\u015fabilece\u011fini g\u00f6stermektedir ve ayn\u0131 zamanda en eski galaksilerin evrenin ba\u015flang\u0131c\u0131nda nas\u0131l olu\u015ftu\u011funu da anlamam\u0131z\u0131 sa\u011flayabilir.<\/p>\n
Minneapolis \u00dcniversitesi\u2019nden emekli profes\u00f6r Terry Jones \u201cGalaksiler aras\u0131 manyetik alanlar\u0131 g\u00f6zlemlemek, galaksilerin nas\u0131l olu\u015ftu\u011funu ve evrildi\u011fini anlamak i\u00e7in anahtar g\u00f6revi g\u00f6rmektedir. Art\u0131k bu alanlar hakk\u0131nda yeni bir bak\u0131\u015f a\u00e7\u0131m\u0131z var\u201d a\u00e7\u0131klamas\u0131nda bulundu.<\/p>\n
Galaksimiz Samanyolu\u2019nda kabaca her y\u0131l 1 veya 2 y\u0131ld\u0131z olu\u015fuyor. K\u00fc\u00e7\u00fck bir rakam olarak g\u00f6r\u00fclse de, y\u0131lda 1 y\u0131ld\u0131z\u0131n olu\u015fmas\u0131 g\u00f6kbilim \u00f6l\u00e7eklerindeki zaman dilimleri g\u00f6z \u00f6n\u00fcne al\u0131nd\u0131\u011f\u0131nda \u00e7ok h\u0131zl\u0131d\u0131r. \u0130nsanl\u0131k, bu \u0131\u015f\u0131lt\u0131l\u0131 ve bir o kadar kalabal\u0131k cisimlerin gizemini, teknolojideki ve fizikteki geli\u015fmelerin neticesinde ancak 19. Y\u00fczy\u0131l sonlar\u0131nda \u00e7\u00f6zmeyi ba\u015farm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n
Y\u0131ld\u0131zlar\u0131n en temel \u00f6zelli\u011fi, Evren\u2019e enerji yay\u0131yor olmalar\u0131d\u0131r. Hemen t\u00fcm y\u0131ld\u0131zlar\u0131n i\u00e7eri\u011finin neredeyse % 98 i, Evren\u2019in B\u00fcy\u00fck Patlama ile do\u011fumu s\u0131ras\u0131nda olu\u015fmu\u015f iki element olan Hidrojen ve Helyum dan ibarettir. Bunlar\u0131n haricindeki di\u011fer elementler ise, y\u0131ld\u0131zlar\u0131n ya\u015famlar\u0131 s\u0131ras\u0131nda kendi \u00e7ekirdekleri i\u00e7erisindeki n\u00fckleer tepkimeler sonucu olu\u015fup, y\u0131ld\u0131zlar\u0131n \u00f6l\u00fcmleri neticesinde uzaya sa\u00e7\u0131lm\u0131\u015f daha a\u011f\u0131r elementlerdir. Y\u0131ld\u0131zlar\u0131n olu\u015fmas\u0131 ger\u00e7ekten zahmetli bir olay. Ancak, evrenin boyutunu d\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fczde,asl\u0131nda y\u0131ld\u0131z olu\u015fumu zahmetli olmas\u0131na kar\u015f\u0131n, nadir g\u00f6r\u00fclen bir olay de\u011fil.<\/p>\n
Galaksimiz Samanyolu\u2019nda kabaca her y\u0131l 1 veya 2 y\u0131ld\u0131z olu\u015fuyor. K\u00fc\u00e7\u00fck bir rakam olarak g\u00f6r\u00fclse de, y\u0131lda 1 y\u0131ld\u0131z\u0131n olu\u015fmas\u0131 g\u00f6kbilim \u00f6l\u00e7eklerindeki zaman dilimleri g\u00f6z \u00f6n\u00fcne al\u0131nd\u0131\u011f\u0131nda \u00e7ok h\u0131zl\u0131d\u0131r. \u0130nsanl\u0131k, bu \u0131\u015f\u0131lt\u0131l\u0131 ve bir o kadar kalabal\u0131k cisimlerin gizemini, teknolojideki ve fizikteki geli\u015fmelerin neticesinde ancak 19. Y\u00fczy\u0131l sonlar\u0131nda \u00e7\u00f6zmeyi ba\u015farm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n
Y\u0131ld\u0131zlar\u0131n en temel \u00f6zelli\u011fi, Evren\u2019e enerji yay\u0131yor olmalar\u0131d\u0131r. Hemen t\u00fcm y\u0131ld\u0131zlar\u0131n i\u00e7eri\u011finin neredeyse % 98 i, Evren\u2019in B\u00fcy\u00fck Patlama ile do\u011fumu s\u0131ras\u0131nda olu\u015fmu\u015f iki element olan Hidrojen ve Helyum dan ibarettir. Bunlar\u0131n haricindeki di\u011fer elementler ise, y\u0131ld\u0131zlar\u0131n ya\u015famlar\u0131 s\u0131ras\u0131nda kendi \u00e7ekirdekleri i\u00e7erisindeki n\u00fckleer tepkimeler sonucu olu\u015fup, y\u0131ld\u0131zlar\u0131n \u00f6l\u00fcmleri neticesinde uzaya sa\u00e7\u0131lm\u0131\u015f daha a\u011f\u0131r elementlerdir.<\/p>\n
Dev k\u00fctleli y\u0131ld\u0131zlar, hayatlar\u0131n\u0131 s\u00fcpernova denilen b\u00fcy\u00fck bir patlamayla sonland\u0131r\u0131r. Bu patlama sonucunda y\u0131ld\u0131z\u0131n i\u00e7erdi\u011fi maddenin \u00e7ok b\u00fcy\u00fck bir k\u0131sm\u0131 uzay bo\u015flu\u011funa sa\u00e7\u0131larak yeni do\u011facak y\u0131ld\u0131zlara malzeme olu\u015fturur.<\/p>\n
Bug\u00fcn g\u00fcn\u00fcm\u00fczde, yapt\u0131\u011f\u0131m\u0131z detayl\u0131 incelemeler sonucunda art\u0131k y\u0131ld\u0131zlar\u0131n nas\u0131l do\u011fup nas\u0131l \u00f6ld\u00fcklerini, ne \u015fekilde bir ya\u015fam s\u00fcrd\u00fcklerini ve bu ya\u015fam s\u00fcre\u00e7leri i\u00e7erisinde ne t\u00fcr a\u015famalar kaydettiklerini \u00e7ok a\u00e7\u0131k bir \u015fekilde tespit edebiliyoruz. Yap\u0131lan g\u00f6zlemler sonucunda astronomlar, y\u0131ld\u0131zlar\u0131n do\u011fumlar\u0131 ile ilgili genel bir model olu\u015fturmu\u015flard\u0131r. Detaylara girmeden \u00f6nce uzay bo\u015flu\u011funda y\u0131ld\u0131z olu\u015fumuna \u00f6n ayak olabilecek materyallere g\u00f6z atmakta fayda var.<\/p>\n
Bo\u015fluktaki gaz ve toz tanecikleri genellikle k\u00fc\u00e7\u00fck bir b\u00f6lgede yo\u011funla\u015f\u0131rlar. Bu gaz ve toz tanecikleri Bart damlac\u0131\u011f\u0131 olarak isimlendirilir. Orion nebulas\u0131 bu t\u00fcre \u00f6rnektir. D\u0131\u015fardan bak\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda bu b\u00f6lgeler uzayda siyah bir leke olarak g\u00f6r\u00fclseler de, i\u00e7erisinde yo\u011fun bir y\u0131ld\u0131z olu\u015fumu vard\u0131r. D\u0131\u015fardan gelen \u0131\u015f\u0131nlarla \u0131s\u0131nan b\u00f6lge, bu enerjiyi geri salmaz ve dolays\u0131yla y\u0131ld\u0131z olu\u015fumunu ba\u015flatacak s\u0131cakl\u0131\u011fa ula\u015fabilir. Bu b\u00f6lge 10-100 G\u00fcne\u015f k\u00fctlesinde olabilir. S\u0131cakl\u0131k ise 30 Kelvin (-243 santigrat derece) kadard\u0131r. <\/p>\n
Y\u0131ld\u0131z olu\u015fumu zahmetlidir. Bunun arkas\u0131ndaki neden; k\u00fctle\u00e7ekim enerjisinin termal, manyetik ve a\u00e7\u0131sal h\u0131zdan kaynaklanan rotasyonal enerjiyi alt etmek zorunda olu\u015fu. S\u00fcrecin normal seyrinde oldu\u011funu yani di\u011fer bir deyi\u015fle her \u015feyin yolunda olu\u011fu bir s\u00fcreci var sayarsak e\u011fer, k\u00fctlesi bir y\u0131ld\u0131z olu\u015fumu i\u00e7in yeterli olan bir bulutsu, kendi k\u00fctle \u00e7ekim kuvveti ile h\u0131zla i\u00e7ine \u00e7\u00f6ker ve \u00e7\u00f6kmenin etkisi ile h\u0131zla k\u00fc\u00e7\u00fcl\u00fcr. Bu s\u0131rada da bulutsunun kendi ekseni etraf\u0131nda d\u00f6nme h\u0131z\u0131 da art\u0131\u015f g\u00f6sterir. Bulutsu k\u00fc\u00e7\u00fcld\u00fck\u00e7e daha \u00e7ok \u0131s\u0131n\u0131r ve daha \u00e7ok yo\u011funla\u015f\u0131r.<\/p>\n
Manyetik, termal ve d\u00f6n\u00fc\u015f enerjisinin toplam\u0131, k\u00fctle\u00e7ekim enerjisinden k\u00fc\u00e7\u00fck olmak zorundad\u0131r yoksa y\u0131ld\u0131z olu\u015fumu ger\u00e7ekle\u015femez. Bu kriter \u201cJeans Kriteri\u201d olarak bilinir. Peki yukardaki de\u011ferleri fizik yasalar\u0131ndan t\u00fcretilen matematiksel form\u00fcllere yerle\u015ftirdi\u011fimizde k\u00fctle\u00e7ekim enerjisi di\u011fer enerji t\u00fcrlerini alt edebiliyor mu? Hay\u0131r. Bu kriterin do\u011fru ve dolay\u0131s\u0131yla y\u0131ld\u0131z olu\u015fumunun ba\u015flamas\u0131 i\u00e7in, bu k\u0131sm\u0131n ba\u015f\u0131nda tahminde bulundu\u011fumuz k\u00fctle de\u011feri i\u00e7in 10 \u00fczeri 5 G\u00fcne\u015f k\u00fctlesine ihtiya\u00e7 duyulur.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"
Yeni bir \u00e7al\u0131\u015fma, galaktik r\u00fczgarlar\u0131n gaz ve toz maddelerini ta\u015f\u0131yarak yeni galaksilerin olu\u015fumunu nas\u0131l etkiledi\u011fini g\u00f6zler \u00f6n\u00fcne serdi. Stratosferik Astronomi Rasathanesi’ndeki (SOFIA) ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar, k\u0131sa s\u00fcrede yeni y\u0131ld\u0131zlar \u00fcretmesiyle \u00fcnl\u00fc olan M82 olarak da bilinen Puro G\u00f6kadas\u0131’n\u0131 inceledi. Bu galaksideki y\u0131ld\u0131zlar, Samanyolu\u2019ndaki y\u0131ld\u0131zlara oranla 10 kat daha h\u0131zl\u0131 bir \u015fekilde olu\u015fuyor. Bununla birlikte, M82 G\u00f6kadas\u0131 \u00f6zellikle […]<\/p>\n","protected":false},"author":23,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_acf_changed":false,"inline_featured_image":false,"footnotes":""},"categories":[506],"tags":[],"class_list":["post-59403","post","type-post","status-publish","format-standard","hentry","category-astronomi"],"acf":[],"yoast_head":"\n