\u015eili\u2019nin Atamaca \u00c7\u00f6l\u00fc\u2019nde yer alan ALMA g\u00f6zlemevindeki ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar, y\u0131ld\u0131zlar\u0131 inan\u0131lmaz bir h\u0131z ve \u015fiddetle \u00fcreten, ya\u015fl\u0131 ve olduk\u00e7a g\u00fc\u00e7l\u00fc bir kara delik g\u00f6zlemlediler. 13.7 milyar y\u0131l \u00f6nce ger\u00e7ekle\u015fti\u011fi tahmin edilen B\u00fcy\u00fck Patlama\u2019dan sadece 2 milyar y\u0131l sonra olu\u015fan ve bu kara deli\u011fin etraf\u0131ndaki cisimlerle olu\u015fturdu\u011fu galakside, her y\u0131l binlerce G\u00fcne\u015f benzeri y\u0131ld\u0131z meydana geliyor.<\/p>\n
Merkezdeki kara deli\u011fin s\u00fcpernova patlamalar\u0131n\u0131n ortalama iti\u015f g\u00fcc\u00fcnden daha y\u00fcksek d\u00fczeyde \u00e7eki\u015f g\u00fcc\u00fc oldu\u011fu s\u00f6yleniyor. COSMOS-AzTEC-1 olarak adland\u0131r\u0131lan galaksi, Samanyolu\u2019nun da \u00fcyesi oldu\u011fu eliptik galaksilerin atalar\u0131ndan birisi olabilir.<\/p>\n
Japonya, Almanya, Meksika ve ABD\u2019li ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar, bu galaksiyi g\u00f6zlemlemek i\u00e7in ALMA\u2019nin 66 farkl\u0131 radyo \u0131\u015f\u0131n\u0131 teleskobunu kulland\u0131lar. Ard\u0131ndan galaksideki karbonmonoksit gaz\u0131n\u0131n izi arand\u0131, elde edilen verilere dayanarak bir harita olu\u015fturuldu. Haritada \u00e7\u00f6k\u00fc\u015fe ge\u00e7en yo\u011fun gaz ve toz bulutlar\u0131n\u0131 g\u00f6ren ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar, y\u0131ld\u0131zlar\u0131n \u00e7ok h\u0131zl\u0131 olu\u015ftu\u011funa dair kan\u0131t da elde etmi\u015f oldular.<\/p>\n
Bir galaksinin b\u00f6ylesine h\u0131zl\u0131 ve g\u00fc\u00e7l\u00fc bir \u015fekilde y\u0131ld\u0131z \u00fcretebilmesi i\u00e7in, ge\u00e7mi\u015finde nas\u0131l bir olu\u015fum s\u00fcreci ge\u00e7irmesi gerekti\u011fi bilinmiyor. Belki de bu galaksi, farkl\u0131 galaksilerin bir araya gelmesiyle olu\u015fan bir yap\u0131d\u0131r. Bu a\u015famadan itibaren her \u015fey birer \u015f\u00fcphe olarak ara\u015ft\u0131r\u0131lmaya m\u00fcsait konular.<\/p>\n
\u0130kili kara delik, iki kara deli\u011fin birbirine yak\u0131n bir y\u00f6r\u00fcngede bulundu\u011fu sistemdir. Y\u0131ld\u0131zsal ikili kara delik sistemleri ve s\u00fcper k\u00fctleli ikili kara delik sistemleri olarak iki alt grupta incelenebilir. Y\u0131ld\u0131zsal ikili kara delik sistemleri b\u00fcy\u00fck k\u00fctleli \u00e7ift y\u0131ld\u0131z sistemlerinin kal\u0131nt\u0131s\u0131d\u0131r. S\u00fcper k\u00fctleli ikili kara delik sistemlerinin ise galaksilerin birle\u015fmesi ile olu\u015ftu\u011fu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclmektedir.<\/p>\n
Kara deliklerin do\u011fas\u0131 ve tespit imkanlar\u0131n\u0131n k\u0131s\u0131tl\u0131l\u0131\u011f\u0131 y\u00fcz\u00fcnden \u015fimdiye kadar bu ikili kara delik sistemlerinin kan\u0131tlanmas\u0131 \u00e7ok zordu. Yine de bir kara delik \u00e7iftinin birle\u015fmesi esnas\u0131nda, \u00e7ok y\u00fcksek miktarda enerjinin, k\u00fctle \u00e7ekim dalgas\u0131 ve genel g\u00f6relilik kullan\u0131larak hesaplanabilen farkl\u0131 dalga formlar\u0131 olarak d\u0131\u015far\u0131 verilmesi gerekti\u011fi biliniyordu. Bu y\u00fczden, ikili kara delikler 20. Yy sonlar\u0131 ve 21. Yy ba\u015flar\u0131nda b\u00f6ylesi dalga yayma potansiyelleri ve bu dalgalar\u0131n varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 kan\u0131tlama imkan\u0131 vermelerinden dolay\u0131 bilim d\u00fcnyas\u0131nda olduk\u00e7a ilgi oda\u011f\u0131 olmu\u015ftu. \u0130kili kara deliklerin birle\u015fmesi k\u00fctle-\u00e7ekim dalgalar\u0131n\u0131n evrendeki bilinen en g\u00fc\u00e7l\u00fc kayna\u011f\u0131 olabilirdi ve bu k\u00fct\u00e7e \u00e7ekim dalgalar\u0131n\u0131n do\u011frudan tespit edilebilmesi i\u00e7in b\u00fcy\u00fck \u015fans anlam\u0131na geliyordu. \u0130kili kara delikler birbirinin y\u00f6r\u00fcngesine girdi\u011finde bu dalgalar\u0131 yayd\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in, y\u00f6r\u00fcnge zay\u0131flar ve periyodu azal\u0131r. Bu a\u015famaya ikili kara delik sarmal\u0131 denir. Kara delikler bir kere yakla\u015ft\u0131klar\u0131nda birle\u015fme ka\u00e7\u0131n\u0131lmazd\u0131r ve birle\u015ftiklerinde bir tek sabit kara delik olu\u015ftururlar. Olu\u015fan bu yeni kara delik \u201cringdown\u201d a\u015famas\u0131ndad\u0131r ve k\u00fctle \u00e7ekim dalgas\u0131 yaymaya devam ederek bozuk \u015feklini d\u00fczeltmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Son a\u015famada ise kara delik muazzam h\u0131zlara ula\u015fabilir ve k\u00fctle-\u00e7ekim dalgalar\u0131n\u0131n dalga y\u00fcksekli\u011fi pik seviyeye ula\u015f\u0131r.<\/p>\n
Y\u0131ld\u0131zsal ikili kara deliklerin(ve k\u00fctle-\u00e7ekim dalgalar\u0131n\u0131n) varl\u0131\u011f\u0131 nihayet 2015 y\u0131l\u0131n\u0131n eyl\u00fcl ay\u0131nda LIGOnun tespit etti\u011fi 30 g\u00fcne\u015f k\u00fctlesi civarlar\u0131ndaki 1.3 milyar \u0131\u015f\u0131k y\u0131l\u0131 uzaktaki iki karadeli\u011fin birle\u015fme\u015fi sonucu olu\u015fan k\u00fctle-\u00e7ekim dalgalar\u0131 sayesinde do\u011fruland\u0131. <\/p>\n
S\u00fcper k\u00fctleli kara delik \u00e7iftlerinin galaksilerin birle\u015fmesi sonucu olu\u015ftu\u011fu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclmektedir. \u015eu an bilinen ikili kara delik sistemi olu\u015fturmas\u0131 muhtemel galaksiler hala birbirinden olduk\u00e7a uzaktad\u0131r. \u00d6rne\u011fin NGC 6240 isimli g\u00f6k ada iki ayr\u0131 galaksinin birle\u015fmesiyle olu\u015fmu\u015ftur ve tahminen kara delikleri birka\u00e7 y\u00fcz milyon y\u0131l i\u00e7inde iyice yakla\u015facaklar ve en sonunda \u00e7arp\u0131\u015f\u0131p bir s\u00fcper k\u00fctleli ikili kara delik sistemi olu\u015fturacaklar. Y\u0131ld\u0131zsal ikili kara delik sistemleri b\u00fcy\u00fck k\u00fctleli ikili y\u0131ld\u0131z sistemlerinin \u00e7\u00f6kmesiyle olu\u015fmaktad\u0131r. <\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"
\u015eili\u2019nin Atamaca \u00c7\u00f6l\u00fc\u2019nde yer alan ALMA g\u00f6zlemevindeki ara\u015ft\u0131rmac\u0131lar, y\u0131ld\u0131zlar\u0131 inan\u0131lmaz bir h\u0131z ve \u015fiddetle \u00fcreten, ya\u015fl\u0131 ve olduk\u00e7a g\u00fc\u00e7l\u00fc bir kara delik g\u00f6zlemlediler. 13.7 milyar y\u0131l \u00f6nce ger\u00e7ekle\u015fti\u011fi tahmin edilen B\u00fcy\u00fck Patlama\u2019dan sadece 2 milyar y\u0131l sonra olu\u015fan ve bu kara deli\u011fin etraf\u0131ndaki cisimlerle olu\u015fturdu\u011fu galakside, her y\u0131l binlerce G\u00fcne\u015f benzeri y\u0131ld\u0131z meydana geliyor. Merkezdeki […]<\/p>\n","protected":false},"author":23,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_acf_changed":false,"inline_featured_image":false,"footnotes":""},"categories":[506],"tags":[],"class_list":["post-47813","post","type-post","status-publish","format-standard","hentry","category-astronomi"],"acf":[],"yoast_head":"\n