\u0130nsanl\u0131k, ilk var oldu\u011fu g\u00fcnden beri g\u00f6z\u00fcn\u00fc g\u00f6ky\u00fcz\u00fcne dikmi\u015ftir. Orada bir \u015feyler vard\u0131 ve bunlar\u0131 ke\u015ffetmeliydik. Bu ke\u015fif tutkusu sayesinde uzay \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131 h\u0131zland\u0131 ve uydumuz Ay\u2019a insan bile g\u00f6nderildi. S\u0131rada daha uzaktaki gezegenler var. Bu gezegenlerden biri olan Mars \u00fczerinde bir s\u00fcredir InSight isimli bir ara\u015ft\u0131rma g\u00f6revi y\u00fcr\u00fct\u00fcl\u00fcyor. InSight projesi gizli de\u011fil ancak konu hakk\u0131nda pek \u00e7ok ki\u015fi yeterli bilgiye sahip de\u011fil.<\/p>\n
Mars konusu en son Perseverance arac\u0131n\u0131n k\u0131z\u0131l gezegene inmesi ile yeniden g\u00fcndeme geldi. InSight g\u00f6revinin ge\u00e7mi\u015fi ise \u00e7ok daha eskiye dayan\u0131yor. Asl\u0131nda t\u00fcm bu ara\u015ft\u0131rmalar\u0131n ve \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131n tek bir amac\u0131 var, o da k\u0131z\u0131l gezegenin gizemini \u00e7\u00f6zebilmek. Zaten uzun y\u0131llard\u0131r farkl\u0131 \u00fclkelerin katk\u0131lar\u0131yla Mars \u00fczerindeki \u00e7al\u0131\u015fmalar s\u00fcrse de hi\u00e7biri bizi NASA\u2019n\u0131n InSight g\u00f6revi kadar heyecanland\u0131ram\u0131yor.<\/p>\n
InSight hem bu ara\u015ft\u0131rma g\u00f6revinin hem de 26 Kas\u0131m 2018\u2019de Mars y\u00fczeyine inen uzay arac\u0131n\u0131n ad\u0131d\u0131r. InSight mini bir uzay istasyonudur. \u0130nsans\u0131z olarak \u00e7al\u0131\u015f\u0131yor ve kendisi ile birlikte g\u00f6nderilerek Mars atmosferine konumlanan evrak \u00e7antas\u0131 b\u00fcy\u00fckl\u00fc\u011f\u00fcndeki iki cihaz olan Mars Cube One isimli ara\u00e7lar sayesinde D\u00fcnya\u2019ya veriler g\u00f6nderiyor.<\/p>\n
InSight g\u00f6revinin asl\u0131nda 2019 y\u0131l\u0131nda tamamlanmas\u0131 planlan\u0131yordu. Ancak oras\u0131 Mars, bir \u015feyler yolunda gitmedi ve ara\u015ft\u0131rma s\u00fcresinin uzat\u0131lmas\u0131na karar verildi. E\u011fer her \u015fey yolunda giderse mini uzay istasyonumuz Aral\u0131k 2022 tarihinde aram\u0131za d\u00f6nmek i\u00e7in yola \u00e7\u0131kacak ya da g\u00f6revi tamamland\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in orada \u00f6ylece kalacak ve ilk D\u00fcnya kolonicileri olarak birimiz gidip onu \u00e7\u00f6pe ataca\u011f\u0131z.<\/p>\n
Mars’la ilgili do\u011fru bilinen yanl\u0131\u015flar?<\/span><\/p>\n Daha \u00f6nce de bahsetti\u011fimiz gibi Mars hakk\u0131nda y\u0131llard\u0131r pek \u00e7ok farkl\u0131 \u00fclkenin katk\u0131lar\u0131 ile \u00e7al\u0131\u015fmalar yap\u0131l\u0131yor ancak yap\u0131lan \u00e7al\u0131\u015fmalar sonucu elde edilen veriler tamamen k\u0131z\u0131l gezegenin y\u00fczeysel tarihi ile ilgiliydi. Yani \u00f6nceki \u00e7al\u0131\u015fmalarda gezegen \u00fczerinden bulunan kanyon, volkan, kaya, toprak gibi y\u00fczey yap\u0131lar\u0131n\u0131n \u00f6zelliklerini \u00f6\u011frendik. \u015eimdi s\u0131ra derine inmekte.<\/p>\n InSight uzay arac\u0131, Mars\u2019a indi\u011fi g\u00fcnden beri oldu\u011fu yeri delebildi\u011fi kadar deliyor. Ama\u00e7 olabildi\u011fince derine inmek ve k\u0131z\u0131l gezegenin yeralt\u0131 d\u00fcnyas\u0131 hakk\u0131nda veri elde etmek. Elbette, istasyon \u00fczerinde bulunan sonda ve \u00e7eki\u00e7ten olu\u015fan k\u00f6stebek kaz\u0131 sistemi istenildi\u011fi kadar derine \u015fu an i\u00e7in inemiyor. Belki Perseverance yan\u0131na gidip yard\u0131m eder.<\/p>\n E\u011fer \u00e7al\u0131\u015fmalar ba\u015far\u0131l\u0131 bir \u015fekilde tamamlan\u0131rsa InSight g\u00f6revi sonucu elde etti\u011fimiz veriler ile Mars gibi bir kaya gezegenin nas\u0131l olu\u015ftu\u011funu \u00e7\u00f6zm\u00fc\u015f olaca\u011f\u0131z. Mars\u2019\u0131 anlamak, yaln\u0131zca Mars\u2019\u0131 anlamak olmayacak. Mars\u2019\u0131n kayal\u0131k bir sistemden nas\u0131l evrimle\u015ferek bir gezegen oldu\u011funu \u00e7\u00f6zersek i\u00e7 g\u00fcne\u015f sistemindeki Ven\u00fcs, Merk\u00fcr ve D\u00fcnya gibi kaya gezegenlerin de nas\u0131l olu\u015ftu\u011funu \u00e7\u00f6zm\u00fc\u015f olaca\u011f\u0131z. Yani InSight asl\u0131nda Mars\u2019ta bizim ge\u00e7mi\u015fimizi ar\u0131yor.<\/p>\n Direkt olarak NASA\u2019n\u0131n c\u00fcmlelerini kullan\u0131rsak InSight g\u00f6revi Mars gezegeninin ya\u015famsal belirtilerini ar\u0131yor diyebiliriz. Gezegenin nabz\u0131 dedikleri sismolojik bulgular, s\u0131cakl\u0131k dedikleri gezegenin \u0131s\u0131 ak\u0131\u015f\u0131 ve refleksler dedikleri hassas izleme ile bu karasal k\u0131z\u0131l gezegenin nas\u0131l olu\u015ftu\u011funa dair evrimsel parmak izleri aran\u0131yor.<\/p>\n InSight uzay arac\u0131 ile yeri delerek farkl\u0131 toprak katmanlar\u0131na ula\u015fmaya \u00e7al\u0131\u015fan uzmanlar, bu yolla basit kayal\u0131k par\u00e7alar\u0131n\u0131n nas\u0131l bir gezegene d\u00f6n\u00fc\u015ft\u00fc\u011f\u00fcn\u00fc bulmay\u0131 hedefliyorlar. K\u0131z\u0131l gezegenin tektonik hareketlerini \u00f6l\u00e7mek ise di\u011fer bir \u00f6nemli ara\u015ft\u0131rma konusu. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu veriler bize, gezegene g\u00f6kta\u015f\u0131 \u00e7arpma oran\u0131n\u0131 g\u00f6sterecek. Haftada bir g\u00f6kta\u015f\u0131 d\u00fc\u015fen bir gezegene de gidip yerle\u015fecek de\u011filiz sonu\u00e7ta.<\/p>\n Mars’tan neler \u00f6\u011frendik?<\/span><\/p>\n InSight uzay arac\u0131n\u0131n Mars Cube One isimli cihazlar yard\u0131m\u0131yla g\u00f6nderdi\u011fi veriler aras\u0131nda en dikkat \u00e7ekenler sismolojik veriler oldu. Fransa ve \u0130svi\u00e7re uzay ajanslar\u0131 taraf\u0131ndan kaydedilen verilere g\u00f6re Mars\u2019ta uzun zamand\u0131r, devaml\u0131 depremler oluyor. Ancak bu depremlerin b\u00fcy\u00fckl\u00fc\u011f\u00fc 4\u2019\u00fc ge\u00e7miyor. NASA \u00e7al\u0131\u015fanlar\u0131 dahil t\u00fcm uzmanlar i\u00e7in bu durum son derece \u015fa\u015f\u0131rt\u0131c\u0131 olarak kabul ediliyor.<\/p>\n Uzmanlara g\u00f6re sismolojik verilerin b\u00fcy\u00fckl\u00fc\u011f\u00fcn\u00fcn bu kadar d\u00fc\u015f\u00fck olmas\u0131n\u0131n nedeni r\u00fczgar olabilir. En basit tan\u0131m\u0131yla Mars, biraz esintili bir gezegen. \u00d6zellikle D\u00fcnya\u2019da Haziran ay\u0131na denk gelen d\u00f6nemde Mars \u00fczerinde g\u00fc\u00e7l\u00fc r\u00fczgarlar hatta kum f\u0131rt\u0131nalar\u0131 g\u00f6r\u00fcl\u00fcyor. Bu durum, sismolojik verilerin do\u011fru kaydedilmesini engelleyebilir.<\/p>\n Y\u0131ld\u0131zlar ve sismolojik de\u011ferler<\/span><\/p>\n Sismolojik verilerde sakl\u0131 olan di\u011fer bir gizem de y\u00fczey dalgalar\u0131n\u0131n olmamas\u0131. Sismologlar, bir gezegenin i\u00e7 yap\u0131s\u0131n\u0131 anlamak i\u00e7in o gezegende olu\u015fan depremler s\u0131ras\u0131nda kaydedilen y\u00fczey dalgalar\u0131n\u0131 kullan\u0131rlar. Ancak Mars\u2019ta y\u00fczey dalgalar\u0131 g\u00f6r\u00fclm\u00fcyor. Y\u00fczey dalgalar\u0131n\u0131n olmamas\u0131 depremlerin yerin epey alt\u0131nda ger\u00e7ekle\u015fti\u011fini g\u00f6steriyor olabilir ama \u015fu an i\u00e7in b\u00f6yle bir duruma kesin g\u00f6z\u00fcyle bakamay\u0131z.<\/p>\n Pek \u00e7ok ki\u015fi NASA ve di\u011fer kurumlar\u0131n Mars i\u00e7in yap\u0131lan \u00e7al\u0131\u015fmalara bu kadar b\u00fcy\u00fck b\u00fct\u00e7eler ay\u0131rmas\u0131na anlam veremiyor ve haz\u0131r Ay\u2019a gidebiliyorken s\u0131k s\u0131k uydumuza gidilmesini istiyorlar. Ancak Ay\u2019a yap\u0131lacak bir seyahat en fazla turistik olabilecekken Mars \u00fczerinde yap\u0131lan \u00e7al\u0131\u015fmalar kendi gezegenimiz dahil t\u00fcm evreni anlamam\u0131z\u0131 sa\u011flayacak veriler sunabilir.<\/p>\n NASA\u2019n\u0131n dedi\u011fine g\u00f6re Mars, di\u011fer karasal yap\u0131ya sahip kayal\u0131k gezegenler i\u00e7inde ne b\u00fcy\u00fck ne de k\u00fc\u00e7\u00fck kabul ediliyor. Bu durum, gezegen olu\u015fum d\u00f6nemine dair bulgular\u0131 hala sakl\u0131yor oldu\u011fu anlam\u0131na geliyor. Yani Ven\u00fcs, Merk\u00fcr ve D\u00fcnya gibi kayal\u0131k gezegenlerin olu\u015fum s\u00fcrecini \u00f6\u011frenmek istiyorsak Mars\u2019tan g\u00fczel bir laboratuvar bulamay\u0131z. \u00dcstelik k\u0131z\u0131l gezegeni biliyoruz ve di\u011fer gezegenlere g\u00f6re g\u00f6rece daha kolay gidebiliyoruz. Bu f\u0131rsatlar\u0131 de\u011ferlendirmek gerekiyor.<\/p>\n Insight’\u0131n g\u00f6revi<\/span><\/p>\n InSight g\u00f6revi yaln\u0131zca Mars y\u00fczeyine indirilen mini uzay istasyonundan olu\u015fmuyor. Bu g\u00f6rev i\u00e7in gezegenimizde, Mars atmosferinde ve Mars y\u00fczeyinde ba\u015far\u0131l\u0131 bir \u015fekilde \u00e7al\u0131\u015fmas\u0131 i\u00e7in geli\u015ftirilen pek \u00e7ok yeni uzay teknoloji sistemi var. Bunlardan biri de daha \u00f6nce yaln\u0131zca ad\u0131ndan bahsetti\u011fimiz Mars Cube One uzay ara\u00e7lar\u0131d\u0131r.<\/p>\n Mars Cube One ya da MarCO olarak adland\u0131r\u0131lan bu iki mini uzay arac\u0131; yaln\u0131zca bir evrak \u00e7antas\u0131 boyutunda olmalar\u0131na ra\u011fmen InSight arac\u0131 ile birlikte Mars\u2019a kadar gitmi\u015f ve gezegenin atmosferine ba\u015far\u0131yla yerle\u015ferek uzay istasyonlar\u0131na verileri g\u00f6nderebilmi\u015flerdir. NASA daha ne yaps\u0131n?<\/p>\n K\u0131z\u0131l gezegen Mars\u2019\u0131n gizemini \u00e7\u00f6zmek i\u00e7in ba\u015flat\u0131lan en \u00f6nemli g\u00f6revlerden biri olan NASA\u2019n\u0131n InSight ara\u015ft\u0131rmas\u0131 ile ilgili bilinen ve merak edilen t\u00fcm detaylar\u0131 payla\u015ft\u0131k. Minik dostumuz bir s\u00fcre daha Mars\u2019ta kalmaya devam edecek ve bakal\u0131m bize ne gibi ufuk a\u00e7\u0131c\u0131 veriler g\u00f6nderecek.<\/p>\n