{"id":143570,"date":"2020-11-15T10:59:44","date_gmt":"2020-11-15T08:59:44","guid":{"rendered":"https:\/\/osr.org\/?p=143570"},"modified":"2024-05-24T19:02:49","modified_gmt":"2024-05-24T17:02:49","slug":"nasanin-ay-yuzeyinde-su-kesfi-ne-anlama-geliyor","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/osr.org\/tr\/blog\/astronomi\/nasanin-ay-yuzeyinde-su-kesfi-ne-anlama-geliyor\/","title":{"rendered":"NASA’n\u0131n Ay y\u00fczeyinde su ke\u015ffi ne anlama geliyor?"},"content":{"rendered":"
ABD Ulusal Havac\u0131l\u0131k ve Uzay Dairesi (NASA), d\u00fcn ilk defa Ay’\u0131n g\u00fcne\u015f g\u00f6ren y\u00fczeyinde su bulduklar\u0131n\u0131 duyurdu. NASA taraf\u0131ndan yap\u0131lan yaz\u0131l\u0131 a\u00e7\u0131klamada, ”K\u0131z\u0131l\u00f6tesi Astronomi Stratosfer G\u00f6zlemevi, Ay’\u0131n g\u00fcne\u015fli y\u00fczeyindeki su varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 ilk kez do\u011frulad\u0131. Bu ke\u015fif, suyun ay y\u00fczeyine da\u011f\u0131lm\u0131\u015f olabilece\u011fini, so\u011fuk ve g\u00f6lgeli yerlerle s\u0131n\u0131rl\u0131 olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6steriyor” denildi.<\/p>\n
NASA\u2019da \u00e7al\u0131\u015fan Umut Y\u0131ld\u0131z, ke\u015ffe ili\u015fkin yapt\u0131\u011f\u0131 a\u00e7\u0131klamada, \u201cG\u00fcne\u015f g\u00f6ren y\u00fcz\u00fc kafa kar\u0131\u015ft\u0131rmas\u0131n, Ay\u2019\u0131n her yeri G\u00fcne\u015f g\u00f6r\u00fcr. Ay, kendi ekseni etraf\u0131nda \u00e7ok yava\u015f yani 27,3 g\u00fcnde d\u00f6ner. 2 hafta g\u00fcnd\u00fcz, 2 hafta gece olur. G\u00fcnd\u00fcz s\u0131cakl\u0131k 120 dereceye ula\u015f\u0131rken, gece eksi 130 dereceye d\u00fc\u015f\u00fcyor. Dolay\u0131s\u0131yla, G\u00fcne\u015f g\u00f6r\u00fcnce suyun buharla\u015fmas\u0131 laz\u0131md\u0131\u201d ifadelerini kullanarak, NASA\u2019n\u0131n ke\u015ffinin temelinde asl\u0131nda iki \u00e7al\u0131\u015fma oldu\u011funu s\u00f6yledi.<\/p>\n
Y\u0131ld\u0131z ilk \u00e7al\u0131\u015fma hakk\u0131nda, \u201c2018\u2019de Ay\u2019\u0131n kutuplar\u0131nda baz\u0131 kraterlerin s\u00fcrekli karanl\u0131kta kalan k\u00f6\u015felerinde kal\u0131c\u0131 halde milyonlarca tonluk su, buz halinde bulunmu\u015ftu. Hayne\u2019nin makalesinde, bu t\u00fcr kal\u0131c\u0131 donmu\u015f su bar\u0131nd\u0131ran b\u00f6lgelerin sadece kutuplardaki kraterlerde de\u011fil, asl\u0131nda G\u00fcne\u015f g\u00f6rmeyen her g\u00f6lge yerde de bulunabilece\u011fi belirtildi. Ke\u015fif, Ay \u00e7evresinde y\u0131llard\u0131r dolanan LRO verileriyle yap\u0131ld\u0131. 1 kilometreden 1 santimetreye kadar irili ufakl\u0131 bu b\u00f6lgelere ‘cold trap’ hatta \u00e7ok k\u00fc\u00e7\u00fcklerine de ‘micro cold trap’ deniyor. Yani su, buz halinde o b\u00f6lgelerde hapsolmu\u015f. K\u00fc\u00e7\u00fck b\u00f6lgeler de olabildi\u011fi i\u00e7in Ay\u2019\u0131n her yerinde b\u00f6yle su olabilir diye d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclebilir\u201d ifadelerini kulland\u0131.<\/p>\n
Y\u0131ld\u0131z, di\u011fer \u00e7al\u0131\u015fma ise Ay\u2019da g\u00f6zlem yapan SOFIA U\u00e7ak Teleskobunun verilerinin de\u011ferlendirildi\u011fini s\u00f6yledi. Y\u0131ld\u0131z, \u201c\u00d6nceden yap\u0131lan uzay ara\u00e7lar\u0131 g\u00f6zlemlerinde Ay y\u00fczeyinin sulu oldu\u011fu bulunmu\u015ftu. Tabii su derken y\u00fczeyde denizler ya da su birikintilerinden bahsetmiyoruz. Ama bu suyun direk H2O\u2019dan m\u0131 yoksa sulu hidroksil bile\u015fiklerinden mi kaynakland\u0131\u011f\u0131 anla\u015f\u0131lamam\u0131\u015ft\u0131. Honniball, SOFIA ile direkt H2O\u2019nun imzas\u0131 olan frekans\u0131 kullanarak Ay y\u00fczeyinde o anda G\u00fcne\u015f g\u00f6ren Clavius kraterinden g\u00f6zlem yapt\u0131\u201d dedi.<\/p>\n
Bununla birlikte, Maryland merkezli Goddard Uzay U\u00e7u\u015f Merkezi \u00e7al\u0131\u015fanlar\u0131, Ay y\u00fczeyinde hidroksil (OH) yerine su buzunun (H2O) oldu\u011funu do\u011frulad\u0131. Ekip, suya \u00f6zg\u00fc bir spektral izi tespit etmek ve atmosferden daha net bir g\u00f6r\u00fc\u015f elde etmek i\u00e7in bir u\u00e7a\u011fa monte edilen SOFIA teleskopu arac\u0131l\u0131\u011f\u0131 ile ke\u015fiflerini ger\u00e7ekle\u015ftirdi. Ancak, Y\u0131ld\u0131z, ke\u015fifle ilgili hala birtak\u0131m \u015f\u00fcphelerinin bulundu\u011funu s\u00f6zlerine ekledi.<\/p>\n
\u201cAy\u2019daki suyun bildi\u011fimiz H2O kaynakl\u0131 oldu\u011fu bulunuyor. Tabii SOFIA, u\u00e7akta bir teleskop oldu\u011fu i\u00e7in hem g\u00f6zlem zaman\u0131 almak zor, hem de g\u00f6zlemleri bitirebilmek. Onun i\u00e7in buraya not olarak b\u0131rakal\u0131m. Bu ke\u015fif sadece g\u00fcn\u00fcn bir saatinde, bir b\u00f6lgede ve bir kez yap\u0131lan bir g\u00f6zlem, onun i\u00e7in hemen genelle\u015ftirmek do\u011fru olmayabilir\u201d diyen Y\u0131ld\u0131z, \u201cAy\u2019da karanl\u0131k g\u00f6r\u00fcnen b\u00f6lgeleri Galileo\u2019nun teleskobu icad\u0131n\u0131n ard\u0131ndan ilk detayl\u0131 g\u00f6zlemlerde denizler san\u0131lm\u0131\u015f ve ‘mare’ (\u0130talyanca: deniz) denmi\u015fti. Her ne kadar onlar\u0131 tahmin ettikleri kadar yo\u011fun su k\u00fctleleri olmasa da o zamanki astronomlar\u0131n \u00fcmitleri hi\u00e7 de fena g\u00f6r\u00fcnm\u00fcyor\u201d a\u00e7\u0131klamas\u0131n\u0131 yapt\u0131.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"
ABD Ulusal Havac\u0131l\u0131k ve Uzay Dairesi (NASA), d\u00fcn ilk defa Ay’\u0131n g\u00fcne\u015f g\u00f6ren y\u00fczeyinde su bulduklar\u0131n\u0131 duyurdu. NASA taraf\u0131ndan yap\u0131lan yaz\u0131l\u0131 a\u00e7\u0131klamada, ”K\u0131z\u0131l\u00f6tesi Astronomi Stratosfer G\u00f6zlemevi, Ay’\u0131n g\u00fcne\u015fli y\u00fczeyindeki su varl\u0131\u011f\u0131n\u0131 ilk kez do\u011frulad\u0131. Bu ke\u015fif, suyun ay y\u00fczeyine da\u011f\u0131lm\u0131\u015f olabilece\u011fini, so\u011fuk ve g\u00f6lgeli yerlerle s\u0131n\u0131rl\u0131 olmad\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6steriyor” denildi. NASA\u2019da \u00e7al\u0131\u015fan Umut Y\u0131ld\u0131z, ke\u015ffe ili\u015fkin […]<\/p>\n","protected":false},"author":23,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_acf_changed":false,"inline_featured_image":false,"footnotes":""},"categories":[506],"tags":[],"class_list":["post-143570","post","type-post","status-publish","format-standard","hentry","category-astronomi"],"acf":[],"yoast_head":"\n