{"id":111979,"date":"2019-10-27T09:01:35","date_gmt":"2019-10-27T07:01:35","guid":{"rendered":"https:\/\/osr.org\/?p=111979"},"modified":"2024-05-24T18:59:49","modified_gmt":"2024-05-24T16:59:49","slug":"nasa-bir-yildizin-olumunun-ardindan-kalan-muhtesem-goruntuyu-yayinladi","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/osr.org\/tr\/blog\/astronomi\/nasa-bir-yildizin-olumunun-ardindan-kalan-muhtesem-goruntuyu-yayinladi\/","title":{"rendered":"NASA, Bir Y\u0131ld\u0131z\u0131n \u00d6l\u00fcm\u00fcn\u00fcn Ard\u0131ndan Kalan Muhte\u015fem G\u00f6r\u00fcnt\u00fcy\u00fc Yay\u0131nlad\u0131"},"content":{"rendered":"
NASA\u2019n\u0131n Chandra X-ray G\u00f6zlem Evi, uzayda muhte\u015fem bir g\u00f6rsel \u015f\u00f6leni yaklamay\u0131 ba\u015fard\u0131. G\u00f6zle g\u00f6remedi\u011fimiz X-ray \u0131\u015f\u0131nlar\u0131n\u0131 tespit edebilen Chandra, bir y\u0131ld\u0131z\u0131n s\u00fcpernovas\u0131ndan sonra geriye kalan rengarenk bulutun foto\u011fraf\u0131n\u0131 \u00e7ekti.<\/p>\n
1572 y\u0131l\u0131nda ilk kez Danimarkal\u0131 astronom Tycho Brahe taraf\u0131ndan ke\u015ffedilen parlak y\u0131ld\u0131z, ad\u0131n\u0131 da ka\u015fifinden al\u0131yor. Tycho isimli y\u0131ld\u0131z\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fcnden geriye kalanlar ise NASA taraf\u0131ndan yay\u0131nland\u0131.<\/p>\n
Tycho\u2019nun ge\u00e7irdi\u011fi s\u00fcpernova evresi, \u2018Type la\u2019 t\u00fcr\u00fcnden bir \u00f6rnekti. Type la s\u00fcpernovas\u0131, c\u00fcce beyaz y\u0131ld\u0131z\u0131n di\u011fer y\u0131ld\u0131zlardan materyal emmesiyle veya di\u011fer y\u0131ld\u0131zlarla birle\u015fmesiyle meydana geliyor. Bu s\u00fcre\u00e7, y\u0131ld\u0131z patlayana kadar devam ediyor.<\/p>\n
Y\u0131ld\u0131zdan geriye kalanlar\u0131 g\u00f6zlemleyen astronomlar, Tycho\u2019nun ard\u0131ndan kalan bu \u015feklin patlamadan sonra m\u0131 yoksa patlama s\u0131ras\u0131nda m\u0131 olu\u015ftu\u011funu merak ediyorlar. Bunun \u00fczerine ara\u015ft\u0131rma yapan bilim insanlar\u0131, foto\u011frafta g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fcz rengarenk \u015feklin bir bilgisayarda y\u00fcr\u00fctt\u00fckleri sim\u00fclasyon sonucunda s\u00fcpernova patlamas\u0131 s\u0131ras\u0131nda meydana geldi\u011fini ke\u015ffettiler.<\/p>\n
S\u00fcpernovalar \u00e7ok miktarda enerji yayan y\u0131ld\u0131z patlamalar\u0131d\u0131r. Genellikle birka\u00e7 hafta s\u00fcrerler ve bu s\u0131rada i\u00e7inde bulunduklar\u0131 g\u00f6kadan\u0131n a\u015f\u0131r\u0131 miktarda ayd\u0131nlanmas\u0131na sebep olurlar. Bir s\u00fcpernova patlamas\u0131 s\u0131ras\u0131nda G\u00fcne\u015f\u2019in t\u00fcm \u00f6mr\u00fc boyunca yayaca\u011f\u0131 kadar enerji sal\u0131nabilir. S\u00fcpernova patlamalar\u0131ndan artakalan gaz ve toz bulutlar\u0131na s\u00fcpernova kal\u0131nt\u0131s\u0131 denir.<\/p>\n
Nerede ve ne zaman s\u00fcpernova patlamas\u0131 olaca\u011f\u0131n\u0131n \u00f6nceden tahmin edilmesi \u00e7ok zordur. Ayr\u0131ca s\u00fcpernova patlamalar\u0131 nadir ger\u00e7ekle\u015fen olaylar oldu\u011fundan (Samanyolu\u2019nda yakla\u015f\u0131k her 50 y\u0131lda bir s\u00fcpernova patlamas\u0131 oldu\u011fu tahmin ediliyor) s\u00fcpernova patlamalar\u0131n\u0131 g\u00f6zlemleyebilmek i\u00e7in uzay\u0131n \u00e7e\u015fitli b\u00f6lgelerinin s\u00fcrekli izlenmesi gerekir. S\u00fcpernova patlamalar\u0131 ke\u015ffedildikleri y\u0131llara g\u00f6re adland\u0131r\u0131l\u0131r. \u00d6rne\u011fin bilinen ilk s\u00fcpernova patlamas\u0131 MS 185\u2019te \u00c7inli g\u00f6kbilimciler taraf\u0131ndan kay\u0131tlara ge\u00e7irilmi\u015ftir ve SN 185 ad\u0131yla an\u0131l\u0131r. G\u00fcn\u00fcm\u00fczdeki geli\u015fmi\u015f g\u00f6zlem aletleriyle her y\u0131l \u00e7ok say\u0131da s\u00fcpernova patlamas\u0131 g\u00f6zlemlendi\u011fi i\u00e7in isimlendirme yap\u0131l\u0131rken y\u0131ldan sonra o y\u0131l ke\u015ffedilen ka\u00e7\u0131nc\u0131 s\u00fcpernova patlamas\u0131 oldu\u011funu belirten harfler de kullan\u0131l\u0131yor. \u00d6rne\u011fin SN 2006a, 2006’da ke\u015ffedilmi\u015f birinci s\u00fcpernova patlamas\u0131; SN 2006c, 2006’da ke\u015ffedilmi\u015f \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc s\u00fcpernova patlamas\u0131 anlam\u0131na geliyor.<\/p>\n
S\u00fcpernova patlamalar\u0131 \u00e7e\u015fitli bi\u00e7imlerde olu\u015fabilir. Bunlardan biri n\u00fckleer f\u00fczyon tepkimeleri sonucunda y\u0131ld\u0131zlar\u0131n patlamas\u0131d\u0131r. K\u00fctlesi belirli bir de\u011ferin \u00fczerinde olan y\u0131ld\u0131zlar\u0131n s\u0131cakl\u0131\u011f\u0131 y\u00fckseldi\u011fi zaman karbon f\u00fczyonu ba\u015flayabilir ve bunun sonucunda y\u0131ld\u0131z patlayarak yok olabilir. S\u00fcpernova patlamalar\u0131 b\u00fcy\u00fck k\u00fctleli y\u0131ld\u0131zlar\u0131n \u00e7\u00f6kmesi s\u0131ras\u0131nda da meydana gelebilir. Y\u0131ld\u0131z\u0131n i\u00e7 bas\u0131nc\u0131n\u0131n kendi k\u00fctle\u00e7ekimini yenemedi\u011fi durumda y\u0131ld\u0131z \u00e7\u00f6kmeye ba\u015flar. Bu s\u0131rada k\u00fctle\u00e7ekiminden kaynaklanan potansiyel enerjinin azalmas\u0131 y\u0131ld\u0131z\u0131n d\u0131\u015f katmanlar\u0131n\u0131n y\u0131ld\u0131zdan uzakla\u015fmas\u0131na ve bir s\u00fcpernova patlamas\u0131 ya\u015fanmas\u0131na neden olabilir. Ancak k\u00fctle belirli bir de\u011ferin \u00fczerindeyse s\u00fcre\u00e7 n\u00f6tron y\u0131ld\u0131z\u0131 ya da karadelik olu\u015fumuyla da sonu\u00e7lanabilir. Bu durumda y\u0131ld\u0131zdan etrafa yay\u0131lan madde ve enerji miktar\u0131 daha az olur.<\/p>\n
S\u00fcpernova patlamalar\u0131n\u0131n \u00e7e\u015fitli t\u00fcrleri vard\u0131r: Ia, Ib, Ic, IIn, II-L, II-P. Bu t\u00fcrlerin en \u00f6nemlisi Ia\u2019d\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc bu patlamalar s\u0131ras\u0131ndaki azami parlakl\u0131k her zaman hemen hemen ayn\u0131d\u0131r. Bu durum uzay\u0131n bir b\u00f6lgesinde meydana gelen s\u00fcpernova patlamas\u0131n\u0131n D\u00fcnya\u2019dan g\u00f6zlemlenen parlakl\u0131\u011f\u0131n\u0131n kullan\u0131larak o b\u00f6lgenin D\u00fcnya\u2019ya uzakl\u0131\u011f\u0131n\u0131n hesaplanabilmesini sa\u011flar.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"
NASA\u2019n\u0131n Chandra X-ray G\u00f6zlem Evi, uzayda muhte\u015fem bir g\u00f6rsel \u015f\u00f6leni yaklamay\u0131 ba\u015fard\u0131. G\u00f6zle g\u00f6remedi\u011fimiz X-ray \u0131\u015f\u0131nlar\u0131n\u0131 tespit edebilen Chandra, bir y\u0131ld\u0131z\u0131n s\u00fcpernovas\u0131ndan sonra geriye kalan rengarenk bulutun foto\u011fraf\u0131n\u0131 \u00e7ekti. 1572 y\u0131l\u0131nda ilk kez Danimarkal\u0131 astronom Tycho Brahe taraf\u0131ndan ke\u015ffedilen parlak y\u0131ld\u0131z, ad\u0131n\u0131 da ka\u015fifinden al\u0131yor. Tycho isimli y\u0131ld\u0131z\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fcnden geriye kalanlar ise NASA taraf\u0131ndan yay\u0131nland\u0131. […]<\/p>\n","protected":false},"author":23,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_acf_changed":false,"inline_featured_image":false,"footnotes":""},"categories":[506],"tags":[],"class_list":["post-111979","post","type-post","status-publish","format-standard","hentry","category-astronomi"],"acf":[],"yoast_head":"\n